25 қараша мен 10 желтоқсан аралығында БҰҰ бастамасымен өтетін бұл жаһандық қозғалыс әлемнің 180-нен астам елін біріктіріп, әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алу, қоғамда гендерлік теңдік мәдениетін қалыптастыру, құқық қорғау жүйесінің тиімділігін арттыру сынды мәселелерді халықаралық деңгейде көтеруді көздейді. Акция барысында түрлі елдерде форумдар, кездесулер, семинарлар, тренингтер, әлеуметтік науқандар ұйымдастырылып, тұрғындардың құқықтық әрі әлеуметтік сауаттылығы артады.
Осы ауқымды бастамаға қолдау көрсету мақсатында Шымкент қаласындағы әл-Фараби атындағы қалалық ғылыми-әмбебап кітапханасында «Қазақ қоғамындағы әйел мәртебесі» атты мазмұны терең, қоғамдық маңызы жоғары кездесу өтті. Кітапхананың үлкен конференц-залына жиналған үкіметтік емес ұйым өкілдері, аймақтық әйелдер кеңестерінің мүшелері, ғылыми орта мен зиялы қауым өкілдері, педагогтер, жастар ұйымдарының белсенділері және құқық қорғау саласының мамандары гендерлік саясаттың өзекті мәселелерін кеңінен талқылады.
Іс-шараның негізгі мақсаты – қазіргі қазақ қоғамындағы әйелдің рөлін жан-жақты ашу, олардың білім, экономика, саясат, мәдениет және мемлекеттік басқару салаларындағы белсенділігін қолдау, сондай-ақ тұрмыстық зорлық-зомбылыққа тосқауыл қоюдың тиімді жолдарын айқындау болды. Сонымен бірге, қатысушылар қазақ қоғамындағы дәстүрлі құндылықтар мен заманауи гендерлік саясат арасындағы үйлесімділікті талдап, ұлттық болмысқа сай тең құқықтық мәдениетті қалыптастыру мәселелерін қозғады.
Ұйымдастырушылардың айтуынша, мұндай кездесулердің маңызы зор. Себебі қоғамда әйел рөліне байланысты көзқарастардың біртіндеп өзгеруі, құқықтық сауаттылықтың артуы және гендерлік саясаттың жаңа деңгейге көтерілуі ақпараттық түсіндіру жұмыстарының белсенділігіне тікелей байланысты.
Кездесу барысында сарапшылар соңғы жылдары Қазақстанда гендерлік теңдікке қатысты бірқатар оң өзгерістер болғанын атап өтті. Мәселен, әйелдердің кәсіпкерлікке қатысу деңгейі жылдан-жылға артып келеді, түрлі мемлекеттік бағдарламалар аясында әйел кәсіпкерлерге арналған гранттар мен жеңілдетілген несиелер саны көбейді. Сондай-ақ ғылым, медицина, білім беру салаларында жетекші орынға көтерілген әйелдер қатары өсті, мемлекеттік қызметте, соның ішінде шешім қабылдау деңгейінде қызмет атқаратын әйелдер үлесі ұлғайды, қоғамдағы әйелдердің құқықтарын қорғау бойынша құқықтық механизмдер жетілдірілуде.
Ал ең елеулі жаңалықтың бірі – тұрмыстық зорлық-зомбылықты қылмыс ретінде танитын заңның қабылдануы. Сарапшылардың пікірінше, бұл заң – отбасылық қатынастардағы қауіпсіздікті арттыруға бағытталған маңызды қадам. Ол құқық қорғау органдарының әрекетін нақтылап, жәбірленушілердің құқығын қорғау жүйесін нығайтады.
Жиында сөз алған «Республикалық әйелдер кеңесі» қоғамдық бірлестігінің Шымкент қаласындағы филиал төрағасы Баян Жандосова қазақ қоғамында әйелге байланысты қалыптасып келе жатқан жаңа көзқарастар жайлы айтты. Оның сөзінше, қазір әйелдерге бағытталған көптеген ескі стереотиптер жойылып барады, бірақ әлі де ұлттық санада қалыптасқан кейбір қате түсініктер мен шектеулерді түбегейлі өзгерту үшін жүйелі түрде білім беру мен түсіндіру жұмыстары қажет.
– Бүгінгі қазақ әйелдері – білімді, жан-жақты, мақсатшыл әрі белсенді азаматтар. Олар отбасы тірегі ғана емес, тұтас қоғамның дамуына ықпал ететін күш. Әйелді қолдау – ұлтты қолдау. Сондықтан қыздарымыздың қауіпсіз ортада өмір сүруіне, олардың кәсіп пен білімге, қоғамдық өмірге еркін араласуына мүмкіндік жасау – барлығымыздың ортақ міндетіміз. Тұрмыстық зорлық-зомбылықты жою – бір ғана мекеменің емес, бүкіл қоғамның жауапкершілігі, – деді Баян Жандосова.
Талқылау соңында қатысушылар тарапынан бірнеше ұсыныстар айтылды. Соның ішінде, мектептер мен ЖОО-ларда гендерлік мәдениет тақырыбында сабақтар немесе тренингтер өткізуді, тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына арналған дағдарыс орталықтарының қолжетімділігін арттыру ұсынылды. Сонымен бірге, әйелдер кәсіпкерлігін қолдайтын өңірлік бағдарламаларды кеңейту, құқықтық сауаттылық бойынша тегін кеңес беретін қоғамдық орталықтар санын көбейту және бұқаралық ақпарат құралдарында гендерлік теңдікті насихаттау жұмысын күшейту мәселелері бар.
Жиын соңында қатысушылар ашық пікір алмасып, аналардың қоғамдағы маңызы, әйел рөлінің қалыптасуындағы отбасы тәрбиесінің ықпалы, ұлттық құндылықтар мен заманауи талаптардың үйлесімі туралы ойларын ортаға салды. Мұндай іс-шаралар қоғамның құқықтық мәдениетін дамытуға, гендерлік теңдік мәселесін кеңінен талқылауға, әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алуға бағытталған маңызды қадам екені тағы бір мәрте дәлелденді.
Назгүл НАЗАРБЕК,
Шымкент қаласы