Қарағанды – елімізде тау-кен өндірісінің астанасы және ауаның ластану деңгейі «өте жоғары» деп бағаланған алты қаланың бірі. Мақала жазылып жатқанда, Қарағандыда ауаның ластануын болжау бойынша 58-ші деңгейде тұрды. Бұл дегеніміз – орташа баға.
«Жалпы, ауа сапасы көп адамға қо-лайлы, алайда сезімталдығы жоғары адамдар ұзақ уақыт көшеде жүрсе, төмен және орташа ауырлықтағы белгілер пайда болуы мүмкін», – деп жазады метереологтар.
Ауа сапасын бақылау үшін Қарағандыда төрт автоматты сынама алу стансасы және төрт қолмен сынама алу стансасы орнатылған.
«Қазгидромет» мемлекеттік кәсіпорны ұсынған ақпаратқа сәйкес, Қарағандыдағы ауа сапасы әдетте «жақсы» деп бағаланады. Ауа сапасының картасында Қарағандыдағы негізгі ауа ластаушы зат PM 2.5 бөлшектері – күйе бөлшектерінен (ірі көмір өндіру орталығының жақындығына байланысты), асфальттан және биологиялық ластаушылардан (микроорганизмдер мен аллергендер) тұратын ауадағы микробөлшектер екені көрсетілген.
Жақсы деңгей текше метрге он екі микрограммға дейін деп саналады. Қарағандыда бұл деңгейлер аудан бойынша әртүрлі: аудан қала орталығынан және өнеркәсіптік нысандардан неғұрлым алыс болса, деңгей соғұрлым төмен болады, демек ауа сапасының индексі соғұрлым жоғары болады.
Ауа сапасының индексі (АСА) туралы ақпарат беретін халықаралық дереккөздер мен веб-сайттар Қарағандыны көбінесе «орташа» санатқа жатқызады.
Қарағандының ауасы көміртегі тотығымен, күкірт диоксидімен және азот оксидімен де ластанған таза ауа – бұл заттар қазба отындарын жағу кезінде, әсіресе іштен жану қозғалтқыштарында (автокөліктерде), сондай-ақ өнеркәсіптік қазандықтар мен пештерді пайдалану кезінде пайда болады.
Жылы айларда қала өте шаңды болады, бұл тыныс алуды қиындатады және терінің тітіркенуін тудырады.
Қарағанды ауасының ластануына өнеркәсіптік нысандардың қалаға жақын орналасуы да әсерін тигізуде. Қаланың ішінде бірнеше фабрика мен сыра қайнату зауыты орналасқан. Екі жылу электр стансасы, ЖЭО-1 және ЖЭО-3, қала шегінде орналасқан – Майқұдық және Пришахтинск тұрғын аудандарынан екі-үш шақырым қашықтықта. Кеніштермен бірге олар да Қарағандыдағы ластанудың негізгі көзі.
Жергілікті жылу электр стансаларынан басқа, елдегі ең ірі болат құю зауыты Қарағанды металлургия зауыты қаладан небәрі 30 шақырым қашықтықта орналасқан. Жыл сайын атмосфераға қоршаған ортаға зиянды заттардың рұқсат етілген шекті шығарындыларының бұзу мен асып кетулері жиі қайталанады.
Компания айып төлейді, бірақ жағдай келесі жылы тағы қайталанады. Мұндай ірі кәсіпорынның стандарттарды бұзуы Қарағанды мен Теміртаудағы ауа сапасын нашарлатады.
Қарағанды тұрғындары бірнеше күннен бері таза ауа жұта алмай жүр. Кеш батса болды таңға дейін қаланы қою түтін басып тұр. Пәтерлер желдетілмейді, ал далада серуендеу денсаулыққа зиянды.
Экология департаменті бұл жағдайды ауа райының тұнық болуымен байланыстырады. Негізгі себеп жеке үйлердегі жағылған пеш түтінінен және де қаладағы көліктер саны артуынан шығып отыр. Ауаның ластану деңгейі қала ішіндегі аудандарда қауіпсіздік стандарттарынан асып түсуде.
«Көбінесе жоғары ластану жеке үйлер пешінен шығатын түтіннен болады. Ал тыныш ауа райы күшейте түседі», – дейді Қарағанды облысы бойынша Экология департаментінің баспасөз хатшысы Диана Сапарқызы.
Ал экологтар болса, бұл жағдайда өз пікірін айтуда.
«Жыл сайын қаламызда жағдай нашарлай түсуде. Қарағандыдағы ауа сапасы туралы айтып отырмын. Сізге ешқандай құралдың да, қанша ластаушы заттың рұқсат етілген шектен асып түсетінін көрсететін «Қазгидромед» веб-сайтын қараудың да қажеті жоқ. Барлығын мұрныңыз сезіп, көзбен көріп отырсыз», – дейді эколог Дмитрий Калмыков.
Шенеуніктер қалада тыныс алу 10 жыл бұрынғыға қарағанда, шынымен де, қиындағанын мойындайды. Бүгінде аллергиямен ауыратындар саны да артқан. Түтіннен құтылудың бірден-бір жолы газдандыру болатын. Бүгінгі күні газдандыру жұмыстары жалғасуда, бірақ көпшілігі әлі күнге дейін газ алған жоқ.
«Қазір 8 500-ден астам жеке тұрғын үй газ желісі жеткізілді. Оның ішінде 6 400-ден астам үйге техникалық шарттар берілген. Оның 4 300 үйі газға қосылды. Иә, айырмашылық бар. Біз біраз үйді қосқанымызбен, кейбір адамдар әлі қосылмаған», – деп түсіндіреді облыстық Энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының энергетика және газдандыру бөлімінің басшысы Адай Қуаныш.
Таза ауа жұту үшін газдандыру толық аяқталуы керек. Ал Қарағанды облысында газдандыру жұмысы 2036 жылға дейін бітпейді.
Былтыр Қарағанды халықаралық рейтингтер бойынша әлемдегі ауа сапасы ең лас үш қаланың қатарына енгенін ұмытпайық.
Әдебиет БЕЛГІБАЙҰЛЫ,
Қарағанды облысы