6 қараша күні Вашингтон қаласында АҚШ тарапынан бастамаланған «Орталық Азия + АҚШ» жоғары деңгейдегі саммит өтті, – деп хабарлайды Aikyn.kz сайты.
Бұған қатысты ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ Еуропалық және америкалық зерттеулер бөлімінің жетекші сарапшысы Али Мұхамбет өз пікірін білдірді.
Саммит қазіргі АҚШ әкімшілігі үшін орталықазиялық бағыттың жоғары деңгейде басымдыққа ие екендігін айқындайды және стратегиялық маңызы артып келе жатқан өңірмен өзара әрекетті нығайтуға деген ниетін айқындайды.
«C5+1» форматы Орталық Азия елдері мен АҚШ арасында жүйелі диалогты қамтамасыз ететін тиімді көпжақты алаң ретінде өзін танытты. Бұл алаң өңір мемлекеттеріне жалпы аймақтық мүдделерге қатысты мәселелерді талқылағанда біріккен және ұйғарымды пікір білдіруге мүмкіндік береді. Сол арқылы олардың ірі жаһандық әріптеспен жүргізілетін келіссөздердегі ұстанымдарын күшейтеді.
Вашингтонда ұйымдастырылатын кездесу «C5+1» механизмі аясындағы қарым-қатынастардың жаңа сапалық кезеңін негіздейді. 2015 жылы формат іске қосылғаннан бастап 2023 жылға дейін өзара байланыс тек министрлік деңгейде жүргізілген еді. Диалогтың 2023 жылы алғаш рет ел басшылары деңгейінде өтуі өңірдің стратегиялық маңыздылығының өскенін айқындайды. Мемлекет басшылары деңгейінде өткізілетін диалог шараның саяси салмағын күшейтіп, сауда-экономикалық ынтымақтастықты, инфрақұрылымдық дамуды және технологиялық өзара әрекеттестікті қамтитын терең әрі кешенді ынтымақтастыққа жаңа мүмкіндіктер ашылуын қамтамасыз етеді.
«C5+1» форматының практикалық тиімділігі нақты экономикалық көрсеткіштермен расталады. Осы механизмнің он жылдық жұмыс кезеңінде АҚШ пен өңір елдері арасындағы сауда-инвестициялық ынтымақтастық тұрақты өсу динамикасын көрсетеді. Мысалы, Қазақстан мен АҚШ арасындағы екіжақты сауда көлемі 2015 жылдан 2024 жылға дейін 1,9 миллиард доллардан 4,2 миллиард долларға дейін, яғни екі еседен артық өсуін сақтап, тұрақты өсу тенденциясын көрсетті.
АҚШ-тың Қазақстан экономикасына қосқан үлесі де тұрақты өсу динамикасын сақтап отыр. Тек 2024 жылы тартылған инвестициялар көлемі шамамен 869 млн долларды құрады, ал 2025 жылдың бірінші тоқсанында АҚШ-тен Қазақстанға түсетін жалпы инвестициялар 362,4 млн долларға жетті. Бұл көрсеткіштер көпжақты ынтымақтастық форматы АҚШ пен өңір аймақтары арасындағы экономикалық әріптестікті кеңейту үшін қолайлы жағдай туғызатынын айқын дәлелдейді.
Саммит кезінде, бірінші кезекте шекарааралық инфрақұрылым, транспорттық-логистикалық жүйелер және цифрландыру мәселелері талқыланады. Қазақстан үшін АҚШ пен өңірлік серіктестермен ынтымақтастықты нығайту теміржол инфрақұрылымын жаңғыртуға, Каспий өңіріндегі порттық әлеуетті дамытуға және цифрлық орталықтарды қалыптастыруға қажетті қаржылық құралдар мен заманауи технологиялық шешімдерге қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Осыған орай ерекше мәнге ие болып отырған мәселе – Транскаспий халықаралық көлік бағытын, яғни Орта дәлізді дамыту. Соңғы бес жыл ішінде осы бағыттағы жүк тасымалы көлемі 6 есе өсіп, өткен жылы 4,5 млн тоннаға жетті, бұл бір жыл бұрынғы көрсеткіштен 62% артық. Болашақта Қазақстан бұл көрсеткішті 10 млн тоннаға дейін жеткізуді мақсат етіп отыр, Орта дәлізді жаһандық сауданың негізгі маршруттарының біріне айналдыруды көздейді. Осы тұрғыда алдағы «C5+1» саммиті бірлескен жобаларды келісу және АҚШ тарапынан инвестиция тарту үшін маңызды алаң болып табылады. Бұл дәлізді дамытуға қосымша серпін беріп, оның жаһандық аренадағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді.
АҚШ-пен жоғары деңгейде конструктивті диалог жүргізу және Трамп әкімшілігімен нақты келісімдерге қол жеткізу Қазақстанның ұлттық мүдделерін халықаралық қатынастар жүйесінің трансформацияланып отырған жағдайында іске асыруға септігін тигізеді. Еліміз үшін осы механизмге қатысу арқылы инвестиция тарту, сыртқы экономикалық байланыстарды әртараптандыру және аймақтық саяси және экономикалық өзара әрекеттесудің орталығы ретінде рөлін нығайтуға қосымша мүмкіндіктер ашады.