Заң үстемдігі – өңір дамуының кепілі

Маңғыстау облысының прокуроры қызметіне кіріскен бір жылдың ішінде Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оп­тимизм» атты Жолдауын басты назарға ал­дым. Өңірдегі заңдылық пен құқықтық тәр­тіпті қамтамасыз ету бағытында нақты нәтижелі істермен жүзеге асыруды міндет ет­тім және қадағалау қызметінде ұжыммен белгілі нәтижелерге қол жеткізе алдық. Пре­зидентіміз аталған Жолдауында: «Кез кел­ген қоғамның, соның ішінде біздің қо­ғамның да басты ұғымдарға негізделген сұ­раныстары – әділдік және қауіпсіздік», – деген болатын. Бұл – тек декларативті ұста­ным емес, әр өңірде нақты іске асуға тиіс бағыт. Бір жыл ішінде 174 195 азамат­тың, оның ішінде 76 705 бойынша конс­титуциялық құқықтары қорғалды. Мем­лекет кірісіне 42,4 млрд теңге өндірілді. 31 инвестордың мәселесі оң шешімін тауып, 7 мыңға жуық кәсіпкердің құқықтарының бұзылуына жол берілген жоқ. 

Сонымен қатар Президенттің және Бас про­курордың тапсырмаларын іске асыру ая­сында облыс прокуратурасының баста­ма­сымен алғаш рет өңірлік деңгейде «Mangystau Future 2025» инвестициялық форумы өтті. Форумда кәсіпкерлердің құ­қықтарын қорғау, әкімшілік кедергілерді жою және инвестициялық ахуалды жақ­сарту мәселелері ашық талқыланып, 300 млрд теңгеден астам жобалары бар инвес­тор­лардың проблемалары прокуратураның ара­ласуымен оң шешімін тапқаны атап өтілді. 

Заңдылықты қамтамасыз ету, аза­мат­тардың құқықтарын қорғау және Конституция нормаларының мүлтіксіз орын­далуын қадағалау – прокуратура жұ­мысының басым бағыттарының бірі болып қа­ла бермек. Маңғыстау облысы еліміздің бас­ты мұнайлы өңірлерінің бірі болған­дық­тан, стратегиялық маңызды салада заң­дылық пен әділеттікті қамтамасыз ету мақ­сатында облыс прокуратурасымен бір­қатар ірі кәсіпорындарға тексерулер жүр­гізілді. Тексеру нәтижелерімен мемлекетке кел­тірілген 50 млрд теңгеден астам залал анық­талып, 30 сотқа дейінгі тергеп-тек­серу істері тіркелді, 14 тұлға, оның ішінде кә­сіпорын басшылары ұсталды.

Мемлекет басшысының құқық қорғау ор­гандарына қойған басты тапсырмалары­ның бірі – азаматтардың қауіпсіздігін то­лық қамтамасыз ету. Бұл міндетті орындау барысында Прокуратура «Заң мен Тәртіп» қағидатын нығайту арқылы қылмыстың ал­дын алу мен анықтауда кешенді шара­лар­ды жүзеге асырып келеді. Қабылданған ша­ралардың нәтижелері жалпы қыл­мыс­тық құқықбұзушылықтар санының 12%-ға төмендеуіне, кәмелетке толмағандар жа­саған қылмыстардың 36%-ға азаюына мүм­кіндік берді. Оң көрсеткішке қол жет­кізу оңай болған жоқ, бұл нәтиже – тиімді жә­не тұрақты жүргізілген кешенді про­фи­лактикалық жұмыстардың жемісі. Атап айт­қанда, прокурорлар кәмелетке тол­ма­ғандар арасындағы құқықбұзушылықтың алдын алу мақсатында 500-ден астам іс-ша­ра ұйымдастырып, 2 300-ден астам әлеу­­меттік осал отбасыларға барып, нақты жағ­дайларымен танысты. 

Сонымен қатар «Криптон» жүйесі ар­қылы 734 мың долларды құрайтын крип­товалю­та есеп шоты бұғатталды, теңгеге аудар­ғанда 370 млн. Қазіргі таңда аталған де­рек бойынша Трансұлттық қылмыстық топ құру фактісімен қылмыстық іс тіркеліп, тергеп-тексеру әрекеттері жүргізілуде. Бұл есірткі тасымалының, нашақорлықтың ж­о­лы біржолата кесілді деген сөз емес, мы­салы тек жыл басынан бері 120 адам қылмыстық жауаптылыққа тартылды. Осыған байланысты облыс прокуратурасы «Нашақорлыққа жол жоқ» жобасын іске асырып, оның аясында 500-ден астам есірткі жарнамалары жойылды. Есірткісіз қоғам, есірткісіз болашақ – барша құқық қорғау органдарының ортақ ұстанымы. Ел жастарының дені таза, білімді, салауатты, шымыр болуы – мәдениетті, дамыған ұлттың көрсеткіші. Алаяқтықпен күрес және цифрлық қауіпсіздік қылмыстары 17,6%-ға азайғанымен, интернет-алаяқтық 2,7%-ға өсті. Бұл бағытта «Антифрод-орта­лығы» арқылы 175 тапсырма жолданып, бір­неше млн теңге көлемінде 15 күмәнді тран­закциялар бұғатталды. Ал интернет-алаяқ­тықтың жаңа түрлері мен әдістері туралы хабардар ету мақсатында бейне-дайджесттер, қысқаметражды фильмдер әзір­­леніп, әлеуметтік желілер арқылы кеңі­­нен таратылуда.

Өңір прокуратурасының жіті назарда ұстап отырған бір мәселе – жол қауіпсіздігі. Қабылданған шаралар нәтижесінде жол-көлік оқиғалар саны былтырмен салыс­тыр­ғанда 21,4%-ға азайды. Нақтырақ айт­­сақ, 2025 жылғы 4 айда 404 жол-көлік оқи­­ғасы тіркелді, 2024 жылғы салыс­тыр­малы кезеңде 514 оқиға тіркелген болатын. Биыл орын алған жол-көлік оқиғаларының сал­дарынан 1 300-ден астам адам қайтыс бо­лып, 16 мың адам жапа шекті. Тіпті, от­ба­сымен бірге қайғылы жағдайға тап бол­ған­дар да бар. Уәкілетті органдарға ен­гізіл­ген қадағалау актілерінің негізінде жол бел­­гілерін орнатуға және оларды жаңартуға бюд­жет есебінен 160 млн теңге қаражат бө­лінді, «Жаяу жүргінші» және «Абай­лаңыз, балалар» сияқты 200-ден астам жол бел­гілері орнатылды.

Тұрғындарды қабылдап, талап-тілегін, арыз-шағымын тыңдау жұ­мысы – «Халық үніне құлақ асатын мем­лекет» тұжырымдамасы негізінде оң жол­ға қойылды. Ұлттық статистика бю­ро­сының зерттеуі бойынша, Маңғыстау об­лы­сының Прокуратурасына деген сенім деңгейі 96,5 пайызды құраған. Республика бойынша алдыңғы қатарға қол жеткізу – біз үшін үлкен мәртебе. Бұл көрсеткіш бізді бұдан әрі шабыттандыра түсуде. Маңғыс­таулық тұрғындардың прокуратура орган­дарына сенім артуына бірден-бір себеп – азаматтарды жеке қабылдау мәселесінде ашықтық принципін қолдануымыз деп білеміз.

Біздің басты ұстаным – азаматтардың заңмен қорғалған құқықтарын қамтамасыз ету ғана емес, олардың мемлекетке деген се­німін нығайту. Биылғы куанарлық жаңа­лық­тардың бірі – ол «Ақтау – Түркі әле­мінің мәдени астанасы»  болып жария­лан­ғандығы. Осы тұрғыда жастарымыздың мәдениет пен білім деңгейін көтеру бағы­тында жұмысты арттырып, туризм мен ин­весторларға ыңғайлы әрі қауіпсіз аймақ ету – біздің басты мақсатымыз. Тұрғындар мен құқық қорғаушылар заңдылық пен адамгершілікті ұстанғанда, құрметтегенде ғана таза, әділ, өркениетті, қауіпсіз Қазақ­станда өмір сүретін боламыз.

Айдос Майлыбаев, Маңғыстау облысының прокуроры, 3-сыныпты мемлекеттік әділет кеңесшісі