Өмірде де, өнерде де ізденуден танбайтын актер қазіргі таңда Қалибек Қуанышбаев атындағы қазақ мемлекеттік академиялық музыкалық драма театрында қызмет етеді. Біз актермен өнердегі жолы, қазақша дубляждың деңгейі жайлы әңгімелестік.
– Сізді көрермен театр актеры ретінде жақсы таниды. Жалпы өнер жолын таңдауыңызға не әсер етті?
– Менің ата-анам өнер адамдары. Торғайда алғаш ашылған театр, филармония, «Шертер» фольклорлы-этнографиялық ансамблінің негізін қалаушылар. Анам 16 жылдай театр басқарған, сондықтан мен бала кезден сахнада өстім. Әуелде өнердегі жолымды әншіліктен бастадым. Кәмелет жасқа толған соң, актерлікті таңдадым. Әрине, осы жолға келуіме ата-анам себепкер.
– Сахнада көбіне комедиялық көңілді рөлдер сомдайсыз. Ал өмірдегі Шах-Мұрат қандай?
– Сахнада көрерменге қызмет етеміз. Сондықтан комедиялық әртіс ретінде көрінетін шығармын. Өмірде достарымның арасында да көңілді жүремін. Бірақ оңаша қалған кезде мен мүлде басқа адаммын. Романтикпін, табиғатты, тіршілікті, жан-жануарларды жақсы көремін. Қолымнан келгенше жануарларға тамақ апарып тұрамын, олар адамдардың көмегіне мұқтаж деген ойдамын. Шынымды айтсам, адамдарға емес, жануарларға көбірек көмектеседі екенмін. Өйткені адамның өз өмірін түзеуге мүмкіндігі бар. Ал жануарлар бізге тәуелді. Табиғаттың қорғалмауы, Астана сыртындағы Талдыкөлдің жағдайы мені қынжылтады. Әуезді ән тыңдап отырып та, шабыттанамын.
– Театрдағы сіз сомдаған, жаныңызға жақын рөл бар ма?
– Әртісте жанына жақын рөл болмайды. Әрбір рөл әртіске сәл де болсын жақын, өйткені әртіс рөлді құрастырғанда бойындағы қабілетін, ерекшелігін қолданады. Ал мүмкін мен әлі ондай спектакль ойнамаған шығармын. Өзінің бір қылығы жағынан немесе еркелігі жағынан образ актерге ұқсас болуы мүмкін. Бірақ өзіме ұқсайды деп бір кейіпкерді айта алмаймын.
– Актерлық пен бірге дубляжды қатар алып жүрсіз. Дубляж режиссеры болу қиын емес пе?
– Дәл қазір қиын емес. Бірақ бастапқыда актерлық пен дубляжды бірге алып жүру әрине, оңай болмады. Яғни уақыт жағынан қолайлы болған жоқ. Дубляжға қатысқысы келетін, жаңадан келген әртістерге айтарым, бұл оңай жол емес. Тек актер болу жеткіліксіз, жан-жақты болу керек. Тіл білу, музыкалық қабілет, сценарий құрылымын білгеніңіз абзал. Жалпы кино өндірісінің ішіндегі механизмдердің біразын білген дұрыс. Өзім ағылшын тілін белгілі бір деңгейде білсем де, әлі де үйреніп келемін. Кейде шетел аудармашыларының назардан тыс қалған сәттерін дыбыстау кезінде тауып отырған кездерім болды.
– Еліміздегі қазақша дубляждың деңгейі қалай? Қандай жетістіктер мен кемшіліктері бар?
– Дубляж сапасының деңгейі жақсы. Бірақ дубляж көрілімі, көрерменнің сұранысы төмен. Шетелден келген фильмдердің барлығы орысша көрсетіледі, тек 1 пайызы субтитр. Сондықтан бұл жағынан алғанда жағдай онша емес. Дубляж мамандарының деңгейі өте жоғары деп есептеймін, жетістіктері көп. Шетелдік компаниялардың тапсырысы бойынша жасалған фильмдерге берген бағалары өте жоғары. Сапасы, орындаушылығы жағынан жақсы дубляждалып, біраз алғыс сөздер алып жатқан жайымыз бар.
– Осы уақытқа дейін қандай фильмдерді қазақшаладыңыздар? Дубляждың сәтті шығуы актерге байланысты ма?
– Дубляж режиссері ретінде шамамен 30-дан астам фильмді дыбыстадым. Ал дубляж актері ретінде осыдан 2 есе фильм дайындадым. Әрине, барлығы бірдей басты кейіпкер емес, кейде хор да айтамыз. Дубляждың сәтті шығуы бірінші кезекте аудармаға, мәтіннің үйлестірілуіне, редакцияға байланысты. Екінші, шығармашылық құрамға, режиссерге, дыбыс режиссеріне, музыкалық жетекшіге, кастинг директорына және актерге байланысты. Яғни көп факторлар тоғысады.
– Көбіне кинотеатрларда қазақша нұсқаның сеанстары ыңғайсыз уақытқа қойылады. Соның салдарынан қазақша дубляжға көрермен аз барады. Олай болса, сұранысты арттыру үшін не істеу керек деп ойлайсыз?
– Иә, кинотеатрларда біз дубляждаған қазақша фильмдер қолайсыз уақытқа қойылады. Ол бізге байланысты емес. Кинотеатр жеке кәсіпкерлерге қарайды. Олар білгенін істейді. Өйткені кәсіпкелерге жақсы ақша табу керек. Кинотеатр иелеріне ешкім бөгет бола алмайды. Заң жүзінде дубляж саласындағы тіл мәселесі қорғалмаған. Сондықтан кинотеатр иелеріне де ешкім заң бойынша талап қоя алмайды. Бұл мәселені шешу үшін «шетелден келетін фильмдердің тең жартысы қазақша дыбысталуы қажет» деген арнайы заң қабылдауымыз керек сияқты. Сонда ғана қазақша дубляждың дәрежесі өседі. Ал бұл заң қабылданса, кинотеатрлар табыс жағынан қиналып қалады. Көш жүре түзеледі. Халық қазақша фильмдерді бірден қабылдамауы да мүмкін. Сол үшін мемлекет қазақша дубляжды көрсеткендері үшін кинотеатрларға салық жағынан жеңілдік қарастырса, бұл іс өрге басар еді.
– Өмірдегі серігіңізді театрда жолықтырыпсыз. Сол жайлы айтып беріңізші?
– Иә, әйелімнің аты – Маржаннұр. Алғаш театрда кездестік, бірге өнер көрсетеміз. Қ.Қуанышбаев театрының актрисасы, музыкант, скрипкашы, ұстаз. Менің өмірімдегі ең басты адам – әйелім. Біздің ортақ тақырыптарымыз көп. Алайда дәстүрлі патриархалды қарым-қатынас ұстанбаймыз. Әр шешімді қабылдар алдында міндетті түрде бір-бірімізбен ақылдасамыз. Бұл біз үшін маңызды. Бір-біріміздің уақытымызды бағалаймыз. Әрбір бастамамызды қолдап отырамыз және жылына бір рет теңізге баруға тырысамыз.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Балжан ЖАНИ,
ЕҰУ студенті