СLIP халықаралық опера байқауында жеңіске жеткен алғашқы Орталық Азия өкілі де – өзі. Осындай жетістіктерінің қатары жуырда «Қазақстанның Еңбек сіңірген қайраткері» атағымен толықты. «Қайда жүрсем де операдағы образымды қайталап, жаттап жүремін» дейді Әйгерім Алтынбек. Өйткені сахнаға шыққанда шырқайтын әннен гөрі сомдайтын рөлдің жүгі басым. Операның өзгешелігі де – осы. Дауыс пен драманы, музыка мен эмоцияны бір арнаға тоғыстыратын ең күрделі өнердің әлемін түсіну үшін Әйгерім Алтынбекпен сұхбаттасып, опера әншісінің ішкі жан дүниесіне үңілдік.
– Әйгерім ханым, опера әлемінде жеткен жетістігіңіз аз емес. Атыңызды еліміз ғана емес, сонау Еуропа елі жақсы танып үлгерді. Осындай жетістікке жеткендегі әсер қандай? Операда мұндай дәрежеге жету қиын ба?
– Мұны маңдайыма біткен бақ деп түсінемін. Бұл күнге жетуіме маған қолдауын аямаған әке-шешемнің, білгенін үйреткен ұстаздарымның еңбегі зор. Содан кейін ғана тоқтаусыз еңбектің нәтижесі дер едім. Қандай жетістікке қол жеткізсеңіз де, ол еңбекпен келеді. «99 пайыз еңбек, 1 пайызы ғана талант» деп айтатын еді ұстазымыз. «Ла-Скала» академиясына арнайы дайындалдым. Нәтижесінде, жаңа дүниелерді үйрендім. Сондықтан мұның барлығы еңбектің арқасында деп айтамын. Бірақ әр қадамым, әрекетім марапатқа қол жеткізуді көздеген емес.
Қазақ операсының аудиториясы қалыптасқан
– Әлемге әйгілі «Ла Скала» театрының академиясына түсу екінің біріне беріле бермейтін бақ қой. Мұндай бақытты бұрыннан армандадыңыз ба? Оған қалай жеттіңіз?
– Әрине, әйгілі академияда білім алу, әлем сахнасында өнер көрсету әр опера әншісінің арманы деп ойлаймын. Операның түп-тамыры Италиядан басталған. Тек Италия емес, Еуропаның басқа да мемлекеттерінде опера өте жоғары деңгейде дамыған. Сондықтан опера әншісі ретінде әлемнің ең керемет сахнасында, опера театрларында өнер көрсету, рөлдер сомдау – біздің арманымыз. Әрине, «Ла-Скала» театрының академиясына түсуді бұрыннан армандадым. Үш жыл бұрын Италияға оқуға түстім. Бұл менің ғана жетістігім деп айта алмаймын. Өйткені маған қазір әлеуметтік желіде жас опера әншілері жазады. Бұрын «Ла-Скала» театрын тек кітаптан, видеодан ғана көретін едік. «Қазақ қызының бәрімізге арман болған академияда және сол театрда өнер көрсетіп білім алғаны біз үшін үлкен жаңалық және үлкен мүмкіндік» деп жылы лебіздерін білдіріп жатты.
– Қазір өнер кеңістігін алсақ, опера бағытындағы тыңдарманның қатары басқа өнер түрлерімен бірдей емес. Кейде операны кенже қалған өнер деген пікір де айтылады. Оған көзқарасыңыз қандай?
– Операның да тыңдайтын аудиториясы бар. Мүмкін, опера ТМД мемлекеттерінде танылмаған шығар. Қазір Қазақстанның өзінде 3 қалада опера театры бар. Ал Еуропа мемлекеттеріне қарасақ, әрбір қалада опера театрлары бар. Сол театрларда күнделікті спектакльдер, классикалық концерттер қойылып отырады. Қарап отырсақ, біздегі танымал эстрада жанрынан да кең танылған. Менің мақсатым, іштегі арманым – әлемдегі операның деңгейін Қазақстанға жеткізу. Өйткені бізде операны көпшілік аса түсіне қоймайды. Енді-енді дамып келе жатыр. Оған біршама уақыт керек. Өйткені опера біздің қанымызда бар өнер түрі емес. Еуропадан келген өнер түрі болғандықтан, кешеуілдеп жатыр. Қазақ жырды, домбыраны қалай жақсы көрсе, Еуропада, алыс кетпей-ақ қояйын, Италияда операны өздерінің ұлттық өнері деп қабылдайды. Десе де, операны қазақ даласында кенже қалған өнер деген пікірге келіспеймін.
– Осы пікірді, операға тыңдарман көзқарасы туралы ойыңызды тереңдете айтыңызшы.
– Италия операның отаны болғандықтан, деңгейі, әрине, жоғары. Халқы барлық операны жатқа біледі. Әр нотасын, әр сөзін жаттап алған. Өйткені халқының қанында бар. Мәселен, бұл жерде бірінші опера 16 ғасырда жазылды ғой. Ал Қазақстанға операның келгеніне, тіпті бір ғасыр да емес, 80-ақ жыл болды. Сондықтан отандық операны әлемде салыстыруға келмейді. Қазір өзімізде жазылған қаншама опералық шығарма бар: «Біржан-Сара», «Қыз Жібек», «Хан Сұлтан. Алтын Орда», қазір қойылып жүрген «Алпамыс» операсы.
Қазақстандағы операның деңгейін салыстыруға келсек, біріншіден еліміз өте жас мемлекет, тәуелсіздігімізді алғанымызға аз уақыт болды ғой. Сондықтан оны бірден биік деңгейге шығарамыз деп көсілудің қажеті жоқ. Операның да гүлденетін өз уақыты келеді. Қазір өзіміздің күшіміз, әліміз жеткенше тырысып жатырмыз.
Халық әндерін операға бейімдеп жүрмін
– Италияда жүріп, төрт қалада Пуччинидің «Богема» операсында Мими әншінің рөлін сомдадыңыз. Негізі, операда кейіпкерлерді ашудың ерекшелігі неде? Сол образды қалай ашуға болады?
– Пуччинидің «Богема» операсы – лирикалық махаббатқа толы опералардың бірі. Басты рөлдердің бірі – Мимидің рөлі. Рөлге ену үшін, ең алдымен, операның либреттосын оқып, жаттаймыз. Вокалдық тұрғыда дауыс жаттығуларымен, жоғары-төмен нотамен, фразалармен жұмыс істеп болғаннан кейін ғана образбен жұмыс істеуге кірісеміз. Өйткені сахнада рөлді сомдағанда, техниканы, жоғарғы ноталарды ойлауға көңіл бөле алмаймыз, себебі тек образбен жұмыс істейміз. Мен үшін маңызды қағида – кез келген рөлді бойыма сіңіру үшін көптеген материал оқимын, көп әншіні тыңдаймын. Әсіресе, композитордың дәл сол операны жазған кездегі мақсаты мен ойына мән беремін. Операдағы ең маңызды сюжеттер, сценаларға да көңіл аударуға тырысамын. Сондықтан қайда жүрсем де, сол образ ойымда жүреді.
Италияда жүргенімде көптеген коучпен жұмыс істедім. Солардан кеңес алуға, шеберлік сабағына қатысуға тырыстым. Сондықтан маған образға ену жағы жеңілірек. Тек образды бойға сіңіруге біраз уақыт керек. Операны жаттап, бір айдың ішінде айта алмаймыз. Оны жарты жыл, не бір жыл бұрын дайындап, сонымен бірге оянып, сонымен бірге ұйықтаймыз.
– Парақшаңызда Абайдың «Ғашықтың құмарлықпен ол екі жол» әнін айтқаныңызды көзіміз шалып қалды. Кез келген әнді операға бейімдеп айтуға бола ма? Көбіне сахнаға қандай туындыны алып шығасыз?
– Абайдың шығармаларына қазақ композиторлары көптеген музыка жазған. Өзінің де классикалық өңдеуден өткен қаншама әні бар? Одан бөлек, қазақ халық әндерінің ішінде біз білмейтіндер қаншама? Ары кетсе, он шақтысы ғана белгілі. Музыкалық тұрғыда өңдеуге зәру ауызекі әндер жеткілікті. Олар шетелдік романстардан, халық әндерінен асып түспесе, кем емес. Сондықтан қазір мұнымен, яғни халық әндеріне опера сахнасына бейімдеумен ерекше жүмыс істеп жатырмын. Қолымнан келгенше халық әндерін тыңдарманға ұсыну мақсатында жұмыс істеумен айналысып жүрмін. Алдағы уақытта тек біз білетін романстар мен халық әндері емес, жаңаша да халық әндері халыққа жол тартады деген сенімдемін. Нақты жоспарлар да бар.
– Кеше ғана опера әлемінде әйгілі тенор Андреа Бочеллимен бір сахнада өнер көрсеттіңіз. Білуімізше, бұл алғашқы дуэт емес. Сахнаға қандай шығарманы алып шықтыңыздар?
– Бұл – Андреа Бочеллимен үшінші концертім. Биыл маусым айында Италияның Неаполи қаласында, Помпей сахнасында екі концертіміз өтті. Бочеллимен керемет дуэттер орындадық. Ал Алматыда бірге өнер көрсету туралы ұсыныс маестроның жағынан болды. Ұсынысты бірден қабыл алдым. Концерт жоғары деңгейде өтті деп ойлаймын. Өйткені әлемге танымал өнерпаздар опера болсын, нео-классика болсын, эстарада жанрында болсын өнер көрсетіп жатса, біздің экономикамыз үшін, қазақтың өнерінің жарнамасы үшін керемет деңгей.
Бочеллимен бір сахнада өнер көрсеткеніме өте қуаныштымын. Алдағы уақытта да керемет концерттер болады деген ойдамын. Алматыдағы кеште бірқатар туындыны орындадық. Мәселен, Джакомо Пуччинидің «Джанни Скикки» операсынан O mio babbino caro ариясын жеке орындадым. Ал маестромен «Богема» операсын Родольфо мен Мимидің ариясын, екінші Джузеппе Вердидің «Травиата» операсындағы әйгілі «Бриндизи» тостты орындадық. Бұлар бірінші акттің қорытынды дуэті болды. Олар ең жарқын шығарма болғандықтан, тыңдарман өте жылы қабылдады. Әлі күнге дейін маған толассыз құттықтаулар, хаттар келіп жатыр. Өте қуаныштымын. Қазақстанның аты опера жанрынан осылай кеңге таралып, әлемдік деңгейге шығып жатса, ғажап қой! Соған менің кішкентай болса да септігім тисе, өте қуаныштымын.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Сымбат БАУЫРЖАНҚЫЗЫ