Әсіресе, соңғы жылдары аймақта отандық өнімдерге деген сұранысқа сай жаңа технологиямен жабдықталған кәсіпорындар іске қосылып, өндіріс қуаты артқан. Қазіргі күні өңір өнеркәсібін өркендету арқылы импортқа тәуелділікті азайтып, бәсекеге қабілетті, экспортқа бағытталған өнімдер өндіру және сапасын арттыру басым бағыт саналады.
Аймақта 2025 жылдың алғашқы тоқсанындағы деректер бойынша өндірілген тауар көлемі 1,2 трлн теңгеге жетіп, өткен жылмен салыстырғанда, 6,8%-ға артқан. Ірі өндірістік кәсіпорындармен иық тіресе, өңдеу өнеркәсібі белсенді жұмыс істеп тұр. Металлургия, машина жасау, химия, құрылыс, тамақ өнімі және басқа да секторлар өңірдегі өнеркәсіп көлемінің 41%-ын, ал жалпы ішкі өнімнің 18,3%-ын қамтамасыз етіп отыр. Жергілікті шағын және орта бизнесті қолдау бағытында «Өркен-2» және «Қарапайым заттар экономикасы», «Бизнестің жол картасы» сияқты мемлекеттік бағдарламалар арқылы жеңілдетілген несие беру мен жаңартылған инфрақұрылыммен қамтамасыз ету қолға алынған. Бұл тұрғыда облысқа тартылған инвестициялық жобалардың тиімділігі дәлелденген. Облыс басшылығы инвестиция тарту арқылы тау-кен және өңдеу өнеркәсібі, энергетика және ауыл шаруашылығы саласында серпінді жобаларға барынша қолдау білдіріп отыр. Индустриялық-инновациялық даму басқармасының басшысы Досжан Әлібеков өңірде бүгінде СТ-КЗ сертификаты бар 145 кәсіпорын және индустриялық сертификаты бар 52 кәсіпорын жұмыс істейді дейді. Оның сөзінше, 2024 жылдың соңынан бастап өңірлік нарықта бұрын облыста өндірілмеген тауарлар шығаратын жаңа өндірістер пайда болды.
Өңірде барлығы 100-ден астам ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдейтін кәсіпорын бар. Ашық ақпарат көздеріндегі деректерге сәйкес, облыс аумағында 11 диірмен, 48 наубайхана, 5 макарон цехы, 7 шұжық цехы, 5 тұшпара цехы, 2 өсімдік майын өндіретін зауыт жұмыс істеп тұр. Соның ішінде сүт өңдеу бойынша қазіргі уақытта 4 зауыт – «Айс-плюс», «Молочные истории-А», «Мәртөк-сүт» және «Агрофирма «Тау» серіктестіктері аймақтың сүт өнімдеріне сұранысын толық өтеп отыр. Олардың жалпы жылдық қуаттылығы – 68 мың тонна. Ет өңдеуге келсек, 11 кәсіпорын жылына 25,3 мың тонна өнім өндіреді. Сондай-ақ 3 диірмен мен 4 макарон зауыты астық өңдеуге маманданса, өсімдік майы өндірісінде «Ақтөбе Фудс» пен «АКМЭЗ» компаниялары жыл сайын 36 мың тонна рафинадталмаған май шығарады. Әсіресе, ұн өнімдерінің бәсі биік. Облыстың қайта өңдеу кәсіпорындарына бірқатар мемлекеттік көмек көрсетіледі. Атап айтсақ, «Өңдеуші кәсіпорындардың ауылшаруашылық өнімін тереңдете өңдеп, өнім өндіруі үшін оны сатып алу шығындарын субсидиялау» бағдарламасы бойынша сүт өңдеу кәсіпорындарына биыл субсидия қарастырылды. 2025 жылдың 4 айында ауыл шаруашылығы саласындағы негізгі капиталға 5,1 миллиард теңге инвестициялар тартылды. Аудандар бойынша жоспарлы көрсеткіштердің декомпозициясы бекітілді. Нәтижесінде, түрлі жұмыс орны ашылып, аймақтағы жұмыссыздық деңгейі біршама тұрақтанған. Облыста 13 мансап орталығы жұмыс істеп тұр. «Жастар тәжірибесі», «Күміс жас», «Ұрпақтар келісім шарты», «Алғашқы жұмыс орны» бағдарламалары сәтті жүргізіліп, қайтарымсыз грант алғандар қатары артқан. Жұмысшы мамандықтар жылы аясында биыл Ақтөбе облысында 42 мың адам жұмысқа орналасты.
Тұрақты экономикалық өсуі мен дамуды қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік саясатты іске асыру барысында облыстың ауыл шаруашылығы мен тамақ өнеркәсібін өркендетуге басымдық беріліп отыр. Ауыл шаруашылығына салынған инвестиция бірінші кезекте тамақ өнеркәсібінің аяқтан тұруына септесетіні белгілі. Биыл бюджеттен бөлінген 14,5 млрд теңге қаражат ауыл шаруашылығы саласындағы кәсіпкерлерге жасалған үлкен көмек болды десек болады. Ауыл шаруашылығы басқармасы мамандарының мәліметінше, биыл облыс көлемінде 296,8 млрд теңгенің өнімі өндіріліп, нақты көлем индексі 103,1% құрады. Өңірде мал басы артып, жыл сайын төрт түліктен көлкөсір пайда көріп отырғандар аз емес. Шаруашылықтарда мүйізді ірі қара – 596,1 мың, қой мен ешкі – 1 228,8 мың, жылқы – 368,2 мың, түйе – 25,7 мың, құс – 1 281,8 мың бас болды. Ет өндірісі – 77,9 мың, сүт өндірісі – 142,4 мың тоннадан асып, өткен жылмен салыстырғанда, 102,5%-ға өсті. 2025 жылдың алғашқы төрт айында ауыл шаруашылығы мен тамақ өнеркәсібі қарқынды дамып, 61,4 млрд теңгенің өнімін өндірді.
2023 жылдан бері жүзеге асып келе жатқан жеңілдетілген несиемен қаржыландыру жобасы өз жемісін беріп үлгерді. Облыстық кәсіпкерлік басқармасының деректеріне сәйкес, орта және шағын бизнес саласында 85 мыңнан астам кәсіпкерлік субъектісі тіркелсе, соның 135-і – тамақ өнеркәсібі саласы бойынша өңірді толық азық-түлікпен қамтамасыз етіп отыр. Қазір Ақтөбеде жасалған өнімдер Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан Әзербайжан, Тәжікстан, Ауғанстан, Қытай және басқа да елдерге саудаланады. Облыс бойынша ауыл шаруашылығы өнімдерін экспортқа шығарып отырған ірі кәсіпорындардың саны 15-тен асады. Олардың арасында мал шаруашылығы шикізатын экспорттайтын 4 кәсіпорын, астық экспорттайтын 7 ірі кәсіпорын жұмыс істеп тұр.
Өңірде жалпы 2025-2027 жылдарға инвестиция көлемі 63,2 млрд теңге болатын 50 жобаны іске асыру көзделуде. Биыл 16,5 миллиард теңгеге 14 жоба іске асады деп жоспарланған. Аймақтың ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Асқар Жүсібалиевтің сөзінше, мемлекет өңірде мал шаруашылығын дамытуға айтарлықтай қолдау көрсетіп отыр.
– Ауыл шаруашылығындағы субсидиялардың көп бөлігі ет және сүт шаруашылығына жұмсалады. Кейінгі үш жылда бұл салаға 29 миллиард теңге субсидия бөлінді, ал 2024 жылы субсидия көлемі 5,6 миллиард теңгені құрады. СҚО тәжірибесін тираждау бағдарламасына 10 миллиард теңге, ал «Ауыл аманаты» жобасымен 2,5% жеңілдікпен 4 миллиард теңге несие бөлінді. Бұл қаражаттың негізгі бөлігі мал шаруашылығын дамытуға бағытталады. Қазіргі уақытта Алға ауданында құны 104,0 млн теңге инвестициямен мал сою пунктін салу бойынша 1 жоба іске асырылды. Ірі жобалардың бірі инвестиция көлемі 4,6 млрд теңге және 2025 жылдың 1 жартыжылдығында іске асыру мерзімімен «АЙС» ЖШС сүт-тауар фермасын кеңейту жобасы бар, – деді ол.
Өңір экономикасына жергілікті диқандардың да қосып отырған еңбегі ерен. Биыл аймақ диқандары қамбаны 554,4 мың тонна астыққа толтырып тастады. Облыс бойынша дәнді дақылдар 426,4 мың гектар алқаптан жиналып, орташа өнімділік гектарына 13 центнер болды. Майлы және көкөніс дақылдары бойынша да жоғары өнім жиналды. Картоп, көкөніс, бау-бақша өнімдері және басқа да күзгі жиын-терін облыс диқандары үшін табысты болды. Ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Асқар Жүсібәлиевтің мәліметінше, облыстағы астық қоймаларының жалпы сыйымдылығы 685,1 мың тоннаны құрайды. Бұл жаңа өнімді толық қабылдап, сақтауға мүмкіндік береді.
Мемлекет басшысының агроөнеркәсіптік кешенді цифрландыру жөніндегі тапсырмасы аясында аймақта ауыл шаруашылығы жануарларын сәйкестендіру жүйесі (АЖС), E-Agriculture АӨК саласын басқарудың бірыңғай автоматтандырылған жүйесі (ББАЖ), субсидиялаудың бірыңғай мемлекеттік ақпараттық жүйесі (СМАЖ), «Ауыл Аманаты» халыққа несие берудің ақпараттық жүйесі секілді бағдарламалық жобалар қолға алынған. Әсіресе, цифрландыру, дәлме-дәл егіншілік элементтерін енгізуге ерекше көңіл бөлінуде. Бірқатар шаруашылықта – «ДиЛэнд» ЖШС, «Ақжар Агро», «Елім Табантал» және басқаларда – John Deere, Claas, New Holland, Case сияқты заманауи техникалар қолданылып жатыр. Олар өнімділік пен жанармай шығынын есепке алуға мүмкіндік беретін сенсорлар және навигаторлармен жабдықталған. «Актеп» және «ДиЛэнд» шаруашылықтарында метеостанциялар орнатылған, ал Navistar-Asia компаниясымен бірлесіп навигациялық жүйелер енгізілуде. Мәселен, TortTulik мобильді қосымшасы мен ауыл шаруашылығының ақпараттық жүйесі сияқты цифрлық шешімдерді енгізу есептілікті тиімді жүргізуге, қағазбастылықты азайтуға және мал ұрлығымен күрестің тиімділігін арттыратын болады. Сондай-ақ биыл республика бойынша өткен Ұлттық ауылшаруашылық санағына облыстан 7811 жеке қосалқы шаруашылық және 9138 шаруашылық субъектісі қатысты.
– «Біз өңір экономикасының тұрақты әрі жүйелі дамып келе жатқанын көріп отырмыз. Барлық оң нәтиже – мемлекеттік басқару деңгейінің, бизнес пен халықтың белсенді еңбегінің жемісі. Алдымызда жаңа міндеттер тұр, біз оларды жүзеге асыру үшін жобаларға басымдық беруді жалғастырамыз. Бұл жобалар халықтың өмір сапасын жақсартуға, инфрақұрылымды дамыту және өңірдің инвестициялық тартымдылығын арттыруға бағытталған», – дейді Ақтөбе облысы әкімі Асхат Шахаров.
Облыстың 2025-2027 жылдарға арналған бюджеті – 1,5 трлн теңге көлемінде бекітілгенін ескерсек, оның 68%-ы әлеуметтік салаға бағытталмақ. Ал құрылыс, энергетика, жол салу мен ауыл шаруашылығы, кәсіпкерлікті дамытуға 91 млрд теңге жұмсалады деп күтілуде.
Тілекгүл ЕСДӘУЛЕТ