«Оле Бразил» жобасының түлегі қазір «Жеңіс» сапында жасындай жарқырап жүр. Ұлттық құрамада дебют жасап, гол соққаны тағы бар. Оның айтуынша, клубтың жекеменшікке өткені инфрақұрылымды жақсартып, академия соғып, жас буын тәрбиелеуге ықпал етеді.
– Дінмұхамед, «дядя Ваня» сені қалай тауып алды, сол туралы айтып бересің бе?
– Жалпы, отбасым спортқа жақын. Ата-анам футбол, хоккей, бокс бәсекесін жібермей тамашалайды. Мені футболға әкелген – ағам. Өзі футбол секциясына барғанда, мені жанына ертіп жүретін. Әкем де ұлдарының қалауын қуаттап, жаттығудан қалдырған емес. Алғашқы бапкерім Мәлік Мүбәракұлы ағама да, маған да тәлім берді. Артынша өзім де қызығып, қалай аңсарым ауғанын байқамай қалдым. Бірақ өз жасыма сай емес, 1995 жылы туған балалар тобында болдым. Бір жыл Мәлік Кургулиннің қарамағында доп тепкен соң, атақты «дядя Ваня» мені көріп, өзіне тартып, құрдастарыма қосты. Сонда 6 жастамын. Таразда балалар футболының фундаментін қалап жүрген Иван Ильницкий маған да бар білгенін үйретті. Қалай пас беру керегін, қалай командаласыңа қолғабыс ету қажетін үйретті. Әлеуметтік желіде ағай туралы жазылғанның бәрі рас. Ол кісі – жанкешті адам. Аудандарды аралап жүріп, балаларды жинап, талантын танитын. Артынша ата-анасына хабарласып, «ұлыңызды футболға беріңіз, өкінбейсіз» деп көндіретін. Керек десеңіз, микроавтобус жалдап, балаларды үйінен алып кетіп, жаттығу біткен соң тарқататын. Осынша жағдай жасап, жанын берген жұмыстан қалай нәтиже шықпасын?! Ол кісі қазақ футболына Бауыржан Исламхан, Бақтиер Зайнутдинов, Дәурен Жұмат, Әрсен Әшірбек, Мұхамеджан Сейсен, Ғалымжан Кенжебек дейтін жігіттерді тарту етті. Таразды қазақ футболының Бразилиясы дейтіні де содан. Біз бір-бірімізді демеуге, қолдауға дайынбыз. «Дядя Ванямен» де жиі бас қосып, алғысымызды айтамыз. Оған қоса, осы бапкерден тәлім ала жүріп, «Оле Бразил» жобасына қатысқаным бар.
– Расымен, «Оле Бразил» бағдарламасы туралы кеңінен көсілсең. Өйткені кезінде осы жобаға мін таққандар жетерлік.
– «Дядя Ваняның» тобында ойнап жүргенде, ойда-жоқта жарақат алып, екі жыл алаңға шықпадым. Дәрігерлер шектеу қойған соң, оқуыма көңіл бөліп, ары қарай жылжыдым. Сөйтіп, 2014 жылы «Оле Бразил» жобасына қатыстым. Қалай болды десеңіз, 2000 жылғы балалар арасында «Арман» атты футбол турнирі өтті. Сол турнирде үздік ойыншы атанған соң, Алматыға шақырды. Мен ғана емес, 50-60 адам іріктеуге жиналды. Үш этаптан тұратын іріктеуден өтіп, 26 бала Бразилияға аттандық. Жанымызға бір бапкер мен аудармашыны қосып берді. Осылайша, 2014-2017 жылдары Бразилиядағы «Крузейро» академиясында тәлім алдық. Білсеңіздер, қазір сол академияны атақты Роналдо басқарады. Жүйесіне келсек, 9 ай сонда оқып, елге 2 айға демалысқа келеміз. Сабақ оқимыз, футбол теориясы мен практикасын өтеміз, жаттығу жасаймыз. Аптасына үш рет тіл үйретті. Айтпақшы, сол жерде үйренген португал тілі қазір де кәдеме жарап жүр. Қателеспесем, Бразилияда жүрген алғашқы жылы денсаулығына байланысты кей жігіттер елге қайтып кетті. Балалар футболы болған соң, басты мақсатымыз тәжірибе жинап толысу еді. Бұл жоба туралы хейт болғанын жақсы білемін. Жоба үш рет іске асты. Әр жас аралығы бойынша мықты 2-3 футболшы шыққаны рас. Өйткені барған 50 баланың бәрі бірдей жарқырауы мүмкін емес. Бізбен бірге академияда тәлім алған Бикальо қазір «Қарабақ» сапында ойнап жүр. «Реал Мадридтегі» Винисиус та 2014-2016 жылы сол чемпионатта доп тепті. Қатарластарымнан Қарағандыда доп теуіп жүрген Дмитрий Бачек, Жетісудан – Нұрбол Нұрберген, Алматы облысынан – Рустам Эмиров, Ақтөбеден Дамир Жанбаев бар. Әсіресе, Дмитрий Бачектің талантына таңдай қағатынбыз. Әттеген-айы, 3 жылдан соң елге оралып, әр бала өз клубына кетті. Ал 1997 жылғы Бразилияға барған балалар тобынан «Бәйтерек» командасын құрып, мүмкіндік бергені есімізде. Олар өздерін таныта алды. Бізге екінші не бірінші лигадан орын беріп, клуб құрғанда, біз де біразға барар ек...
Иә, балалар футболынан кәсіби футболға өту кезеңі қиын. Біріншіден, өзіңе сенсең, шыңдалсаң, барынша еңбек етсең, жемісін жейсің. Жасөспірімдерге айтарым, ата-ананың айтқанын тыңдап, бапкердің дегенін орындаған абзал. Зиянды әрекеттен бойыңды аулақ ұстап, дисциплинамен достасқан дұрыс.
– «Тараз», «Ақсу», «Жетісудағы» жылдарыңа оралайықшы. Неге кейінгі екі клубта жұлдызың аса жарқырамады?
– Бразилиядан келген соң, 2017 жылы қыста «Тараздың» дубль-құрамымен келісімшартқа қол қойдым. Сонда төрт матч өткізіп, Ваит Талгаев мені бірінші лигаға тартып, сол жылы екінші орын алып, Премьер-лигаға шықтық. 2019 жылы Премьер-лигада дебют жасап, «Астана» клубын 2:0 есебімен ұттық. Аталған жылы он матч өткіздім. Сөйтіп, 2022 жылға дейін «Таразда» доп тептім. Бірнеше бапкердің мектебінен өттім. Әр бапкер маған өзінше тәлім берді. «Тараздан» кейін өзімді сынап көру үшін «Ақсуға» ауыстым. Білесіз, сол жылы клубқа қиын болды. Бірінші лигаға түсіп қалдық. Артынша клуб жабылып қалды. Бұдан кейін «Жетісудан» ұсыныс түсті. Сонда Қайрат Жұмабекұлы бас бапкер еді. Ол кісімен жастар құрамасында жұмыс істегенмін. Аталған бапкер шақырып, бірге алға қадам басатынымызды айтты. Расымен, бұл маман мені жақсы танитын, қай позицияда ойнайтынымды, қалай қабілетімді шыңдау керегін білді. Сондықтан жақсы тәжірибе жинадым. Бастысы, маған сенім артып, ақыл-кеңесін беріп, арқамнан қақты. Футболшы үшін бұл керемет сезім. Арқаңа қанат біткендей болады. Сол жыл мансабымдағы ерекше жылдың бірі болып қалды.
– Ал «Жеңіс» сенің екінші тынысыңды ашқандай? Бұл бапкердің ықпалы ма, әлде командадағы бірліктің белгісі ме?
– Дұрыс айтасыз, «Жеңіс» менің екінші тынысымды ашты. Бастапқыда «Оқжетпес» пен «Жеңістен» қатар ұсыныс түсті. Клубтан хабарласып, «сені құрамның бір бөлігі ретінде көреміз, алдымызға қойған мынадай мақсатымыз бар» деді. Содан кейін әке-шешеммен, ағаммен ақылдасып, «Жеңіске» ауысуға шешім қабылдадым. Қателеспеппін, клуб та, бапкер мен командаластарым да маған сенім артты. «Жеңістегі» алғашқы бапкерім Акис Вавалис болды. Дисциплинаға қатты көңіл бөлетін бапкер еді, көп нәрсе үйрендік. Одан кейін келген Андрей Демеченко – өзіндік тактикасы, ойы бар, батыл бапкер. Жаттығудағы амал-айласы да бөлек. Бізге ешқашан «допты алға қарай тебе беріңдер» демейді. Өзіңіз көргендей, пас беру арқылы ойынды өрбітеміз. Ақыл-кеңес бергенде де «қорықпай ойнаңдар, көшбасшы клуб па, бізден төмен тұрған команда ма бәрі бірдей, өз футболыңды ойда» дейді. Оған қоса, Демеченко жаттығудың бірінші күні жаныма келіп, «неге көңіл күйің жоқ, көп сөйлемейсің?» деп, футболда алға қойған мақсатымды сұраған. Сол сәтте ішім жылып, бұл бапкермен біразға баратынымызды сезгендеймін.
– Жалпы, сенің «Жеңістегі» жеңісті кезеңіңе қол соққандар жетерлік. Әрі соған қарап спорт журналистері «Қараманды неге ұлттық құрамаға қоспайды?» деп жатты. Шақырту алғанда қандай көңіл күйде болдың?
– Иә, ұлттық құрамаға қатардағы футболшыны шақырмайды. Бұдан бұрын құрамаға шақырмаса, демек әлі толыспағаным. Жалпы, ұлттық құрамада өнер көрсету – кез келген ойыншының арманы. Мен де бала кезден осы күнді күттім, армандадым, елестеттім. Биыл қаңтарда «Жеңіс» клубының электронды поштасына құраманың кеңейтілген тізіміне іліккенім туралы хат келген. Мұны клуб басшылығы хабарлады. Сөйтіп, Түркиядағы оқу-жаттығу жиынына бардым. Әуелде кеңейтілген тізімге енгеніммен, қысқа тізімде аты-жөнім жоқ-ты. Бірақ соның өзінде марқайып қалдым. Ал Бельгиямен кездесуге шақырту алғанымда сенер-сенбесімді білмедім. Алдымен ата-анам қоңырау шалып, құттықтады. «Жеңістегі» жігіттермен мәре-сәре болдық. Көк ту астында доп тебу – мен үшін мәртебе. Бельгиямен ойында үлкен тәжірибе жинадық. Олардың ойын мәнері, өзін-өзі ұстауы, алаңдағы жылдам пас алмасуы ерекше әсер қалдырды.
– Сөйтіп, екінші кездесуде гол соқтың да, матч жұлдызына айналып шыға келдің. Сонымен, бұдан былай да Қараман ұлттық құрама қаһарманына айналу үшін не істеуі керек?
– Бельгиямен кездесуге – Әли Әлиұлы, Солтүстік Македониямен матчқа Талғат Маруанұлы баптады. Бірі мені қосалқы құрамға қосты, бірі негізгі құрамда алаңға шығарды. Біріншіден, маған сенім артқаны үшін алғыс айтамын. Солтүстік Македония алаңына 35 мың жанкүйер жиналды. Сонша адамның арасында Әлімжан Асқар бастаған журналистер аты-жөнімізді қазақша хабарлап, төбемізді көкке жеткізді. Расымен, сол сәттегі рухты, ішкі толқынысты сөзбен жеткізу мүмкін емес. Кәдімгідей күш берді. Ішкі динамикамызды ұстап тұруға тырыстық. Сөйтіп, теледидар алдында қарап отырған әрбір қазақ үшін жанымызды салып ойнауға бел будық. Әли Әлиұлының тұсында да жігіттер бір-бірін қуаттайтын. Ал Талғат Маруанұлы келген соң, киіну бөлмесіндегі аура бұрынғыдан түрленіп сала берді. Ол кісінің ерекшелігі, әрбірімен жеке сөйлесіп, мотивация береді, ақыл-кеңесін айтады.
Негізі, Солтүстік Македонияға гол соғатын кезде қақпаны көрген жоқпын. Тек тұрған позициямда қайшылап тебу мүмкіндігі туды. Тәуекелге барып, соққы бағыттадым. Алғашында доптың бағытын анық көрмеген соң, гол соққаныма сенбедім. Қасымдағы командаластарым «гоол!» деп қуанған сәтте барып, есімді жидым. Көрген түстей болды. Сырт алаңда соққан голдың жөні бөлек. Ал бұл дебюттік гол екенін ескерсек, төбең көкке жеткендей болады. Бәрі ысқырып, қолдап жатты. Жанкүйерлерге алғысым шексіз. Айтқаныңыздай, қаһарман болу үшін қыруар жұмыс істеп, үлес қосу керек. Бұл – менің емес, барша команданың арқасында жеткен жетістігім. Сол үшін мені қаһарманға теңеуге әлі ерте. Өзім Бауыржан Исламханға еліктеп өстім. Сол сияқты қазақ футболында өз сүрлеуімді салып, реті келсе, Еуропада өнер көрсетсем деймін.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Айзат АЙДАРҚЫЗЫ