Мемлекет басшысы «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам» атты Жолдауында «Әлеуметтік жағынан әлсіз топтағы азаматтарға қолдау көрсетеміз. Мүмкіндігі шектеулі жандарға да көмектесеміз», – деп айтқан болатын. Сондай-ақ Ата Заңымыздың 1-бабында «Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады» деп тайға таңба басқандай жазылған. Елдегі әлеуметтік саясат азаматтарды іргелі құқықтарын қамтамасыз етеді. Яғни, әлеуметтік мемлекет – бар байлығын тұрғындарының тұрмысын жақсартуға, білім алуына мүмкіндік жасауға, денсаулық сақтау саласын жоғары деңгейде қолдауға арнайтын мемлекет. Бұл тұрғыда көпбалалы отбасылар, жалғызбасты ата-аналар, мүгедектер, қарттар сияқты қоғамның осал топтарын қамту өте маңызды. Үкімет пен жергілікті билік азаматтардың тұрмыс жағдайын оңтайландыру, еңбекпен қамту бағытында іргелі жобаларды жүзеге асырады.
Әлеуметтік қолдаудың тиімділігін арттыру мақсатында Ақтөбе облысы жүйелі жұмыстар жүргізіп жатыр. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрлігінің мәліметінше, биыл бірінші тамызға дейін елімізде 5,2 миллион адамға жалпы сомасы 4,1 триллион теңге көлемінде әлеуметтік төлем төленген болса, Ақтөбе облысында 281 мыңнан астам тұрғынға 180 миллиард теңге көлемінде зейнетақы мен жәрдемақы берілген. Сонымен қатар облыс көлемінде атаулы әлеуметтік көмек көрсету, инклюзивті орта қалыптастыру, оңалту қызметтері, халықты жұмыспен қамту, еңбек қауіпсіздігі мәселелері төңірегінде ауқымды жұмыстар атқарылуда.
Облыстық Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау басқармасының басшысы Ләззат Оразбаеваның айтуынша, аймақта 2024-2029 жылдарға арналған еңбек нарығын дамыту тұжырымдамасы аясында еңбекке қабілетті азаматтарды қолдауға ерекше көңіл бөлініп отыр. Жылдың 8 айындағы қорытынды бойынша өңірде 22 770 адам жұмыспен қамтудың белсенді шараларына қатысып, еңбекке тартылған.
– «Ауыл аманаты» жобасы бойынша 152 адам несие алып, кәсіп бастауға мүмкіндік алды. Кәсіпкерлік бастамаларды қолдау да назардан тыс қалған жоқ. 4 699 адам «Бастау-Бизнес» жобасы мен кәсіпкерлік негіздеріне оқуға жіберілді. Облыс бойынша өткізілген 86 бос жұмыс орны жәрмеңкесінің нәтижесінде 1 059 адам жаңа жұмыс тапты, – деді ол.
Аймақта азаматтардың әл-ауқатын жақсарту, атаулы көмек жүйесінің әділдігін арттыру, қызмет сапасын көтеру және инклюзивті қоғам қалыптастыру бағыты басты басымдыққа ие. Әсіресе, инклюзивті қоғам қалыптастыру, ерекше қажеттілігі бар адамдарды қолдау Ақтөбе облысы бойынша әлеуметтік саясаттың негізгі бағыты саналады. Бүгінде ерекше қажеттілігі бар адамдарды арнайы оңалту құралдарымен және арнаулы әлеуметтік қызметтермен қамтамасыз ету жұмыстары автоматтандырылған түрде әлеуметтік қызметтер порталы ақпараттық жүйесі арқылы жүргізіледі. Дегенмен әлеуметтік қолдау тек жәрдемақы берумен шектелмейді.
– Бұл топ әлеуметтік көмекпен ғана шектелмейді. Біз олардың оқып, жұмыс істеп, қоғаммен бірдей өмір сүруі үшін жан-жақты жағдай жасауға тырысамыз. Ең бастысы, әр адамның жағдайы жеке ескеріліп, өзіне арналған оңалту бағдарламасы жасалады, – дейді Облыстық Жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының бас маманы Эльмира Сүйіншалина.
Жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының 1 қазандағы есебінше, облыста мүгедектігі бар 31 371 адам тіркелген, оның 5631-і – бала. Оларды қолдау шаралары қатарында протездік-ортопедиялық көмек, арнайы техникалық құралдар, гигиеналық жабдықтар, санаторий-курорттық ем, жеке көмекші мен ымдау тілі маманының қызметі сияқты кешенді жұмыстар атқарылады. Эльмира Сүйіншалинаның айтуынша, 2020 жылдан бастап іске қосылған Әлеуметтік қызметтер порталы осы көмектерге қолжетімділікті барынша жеңілдеткен.
– Әлеуметтік қызметтер порталы арқылы әрбір мұқтаж адам өз қажеттілігіне сай оңалту құралын таңдай алады. Биыл осы портал арқылы 25 236 адамды қамту көзделсе, соңғы он айда 20 115 адам қажетті құрал-жабдықтармен қамтылған. Бұл – құрғақ статистика емес, мыңдаған адамның өміріндегі нақты жеңілдік. Мәселен, протездік-ортопедиялық көмекке мұқтаж 4 632 адамның 3 152-сі қажетті қолдау алды. Міндетті гигиеналық құралдарға зәру 9 025 адамның 8 504-і қамтамасыз етілді. Ал санаторий-курорттық емге мұқтаж 7 208 азаматтың 4 593-і осы қызметті пайдаланды, – дейді ол.
Ал облыстағы ерекше қажеттілігі бар адамдарды жұмыспен қамту бағытында да тиімді жұмыстар қолға алынған. Мәселен, биыл 10 айда мүгедектігі бар 1 131 адам жұмыспен қамтудың белсенді шараларына тартылған болса, олардың 319-ы тұрақты жұмысқа орналастырылып, 336-сы субсидияланған жұмыс орындарына жіберілген. «Бастау-Бизнес» жобасы арқылы 367 аазамат кәсіпкерлік негіздерін оқыса, 27-сі қысқамерзімді кәсіби курстарға қатысқан, 82 адам жаңа бизнес идеяларды іске асыру үшін грант алып, 53 адам арнайы белгіленген квота бойынша жұмыс тапқан.
Елімізде ерекше қажеттілігі бар адамдардың құқықтары мен мүдделерін және әлеуметтік қорғаудың көпдеңгейлі жүйесі қалыптасқан. Ол Әлеуметтік кодекс аясында жүзеге асырылады. Әсіресе, кедергісіз орта қалыптастыру негізгі бағыттардың бірінен саналады. Мүгедектігі бар жандардың қоғамдық өмірге еркін араласуы, білім алу және медициналық қызметке қол жеткізуі барысында оларды арнайы көліктермен қамтамасыз етудің маңызы зор. Осы бағытта Ақтөбе облысының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы 2005 жылдан бері жүріп-тұруы қиын І және ІІ топтағы мүгедектігі бар адамдар үшін «Инватакси» қызметін іске қосқан-ды. Арнайы көліктер мүмкіндігі шектеулі жандарды медициналық мекемелерге, оқу орындарына, вокзалдар мен әлеуметтік нысандарға тегін жеткізеді. Басқарманың ресми ақпаратына сүйенетін болсақ, бүгінде аймақтың «инватакси» қызметінде 121 автокөлік бар, оның 10-ы арнайы жабдықталған. Биыл 1 314 адам осы қызметтің көмегіне жүгінген.
Сондай-ақ елімізде жыл сайын қиын өмірлік жағдайларға тап болған әлеуметтік осал отбасыларға атаулы әлеуметтік көмек көрсетіледі. Биыл Қазақстанда 51 мыңнан астам отбасының 274 мыңнан астам мүшесіне атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) тағайындалыпты. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметі бойынша, биыл АӘК бағдарламасын іске асыруға мемлекеттік бюджеттен 98,4 миллиард теңге қарастырылған. 1 қазандағы жағдай бойынша қосымша төлем АӘК алушылар арасындағы 84,6 мың мектепке дейінгі жас балаларға тағайындалған және жалпы төлем сомасы 3,2 миллиард теңгені құраған.
Дегенмен Ақтөбе облысында атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) алушылар саны азайғанға ұқсайды. Облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының мәліметі бойынша, 2024 жылы Ақтөбе облысында атаулы әлеуметтік көмекті 16 011 адам немесе 3 055 отбасы алған. Бейінді ведмоствоның есебінше, бұл 2023 жылмен салыстырғанда, көмек алатын отбасылар саны 1 284 отбасыға немесе 6,5 мыңнан астам адамға азайғанын көрсетеді.
Жалпы алғанда, атаулы әлеуметтік көмектің негізгі мақсаты аз қамтылған отбасыларды кедейліктен шығару үшін еңбекке ынталандыру және жұмысқа жарамды азаматтарды жұмыспен қамту шараларына тарту екенін ескерсек, бұл мақсатта жүзеге асырылған жұмыстардың нәтижелі болғанын байқауға болады.
Тілек ҚАБЫЛ