Жыл басында Мәжіліс бірінші оқылымда мақұлдаған «Азаматтық қорғау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы дәл осы мақсаттарды көздейді. Аталған заң жобасы аясында қандай нақты жаңалықтар қарастырылғаны, азаматтық қорғау саласының қызметкерлеріне қандай әлеуметтік қолдау көрсетілетіні туралы Мәжіліс депутаты, «AMANAT» партиясы фракциясының мүшесі Арман Қалықовпен сұхбаттасқан едік.
– Арман Қобыландыұлы, жақында Мәжіліс «Азаматтық қорғау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын екінші оқылымда қабылдады. Бұл құжаттың негізгі мақсаты қандай? Өзекті мәселелерді шешуге бағытталған ба?
– Бұл заң жобасы азаматтық қорғау жүйесін заман талабына сай жаңғыртуға бағытталған. Бірінші оқылымда мақұлданған соң депутаттар екінші оқылымға дейін бірқатар маңызды түзетулер енгізіп, құжатты едәуір жетілдірді.
Негізгі мақсат – азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, төтенше жағдайларға тиімді ден қою және осы салада жұмыс істейтін мамандардың әлеуметтік мәртебесін арттыру. Жобада өрт қауіпсіздігін күшейту, сейсмикалық қауіпсіздік шараларын енгізу, материалдық резерв жүйесін орталықсыздандыру, сондай-ақ адамдар жаппай жиналатын орындардағы қауіпсіздікті арттыру мәселелері қамтылған. Сонымен қатар біз алғаш рет заңнамалық деңгейде азаматтық қорғау органдарының қызметкерлеріне әлеуметтік кепілдіктер бекітіп отырмыз. Бұл – тұрғын үй, көшу шығындары, еңбек өтілі есебі және басқа да жеңілдіктер.
Заң жобасы аясында 10 кодекске және 37 заңға өзгерістер енгізіледі. Бұл – ауқымды және кешенді құжат. Жұмыс тобының талқылауында 600-ден астам ұсыныс қаралды. Бұл азаматтық қорғау саласының қоғам үшін қаншалықты маңызды екенін көрсетеді.
– Сіз айтып өткен әлеуметтік кепілдіктерге тоқталсақ. Азаматтық қорғау органдарының қызметкерлеріне қандай нақты қолдаулар қарастырылған?
– Ең алдымен, қызметкерлердің тұрғын үй мәселесін шешуге назар аудардық. Мұқтаж қызметкерлерге тұрғын үй төлемдері беріледі, сондай-ақ қызметтік тұрғын үйді жекешелендіруге құқық енгізіледі. Бұл – олардың тұрақтылығын қамтамасыз етіп, жұмысына көңіл бөлуіне ықпал етпек. Төлемдер инфляция деңгейіне сәйкес индексацияланып отырады.
Бұдан бөлек, қызметтік ауысыммен басқа өңірге көшкен кезде отбасы мүшелерінің жол шығындарын өтеу және көтерме жәрдемақы алу құқығы заңмен бекітіледі. Төтенше жағдай, әскери немесе лаңкестікке қарсы операциялар кезінде қызмет атқарған қызметкерлерге үш есе көлемде үстемақы қарастырылып отыр. Мұндай кездердегі біркүндік еңбек үш күн еңбек өтілі ретінде есептелетін болады.
Бұл нормалар азаматтық қорғау саласының қызметкерлері үшін үлкен ынталандыру болады деп сенеміз. Олар күн сайын тәуекелмен жұмыс істейді, ал мемлекет өз тарапынан бұл еңбекті бағалап, әлеуметтік қолдау көрсетуге тиіс.
– Заң жобасында өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге де ерекше көңіл бөлінген екен. Бұл бағытта қандай жаңалықтар енгізіліп отыр?
– Иә, бұл салада да түбегейлі жаңарту жұмыстары жүргізілді. Өрт қауіпсіздігі тек адамдар жаппай жиналатын орындармен шектелмейді. Енді шахталар, зауыттар, энергетикалық нысандар, орман шаруашылықтары сияқты маңызды инфрақұрылым объектілері де бақылауға алынады. Бұған дейін бұл салаларда өртке қарсы қадағалау әлсіреген еді. Енді ол қалпына келтіріледі.
Орман кодексіне енгізілген түзетулерге сәйкес, орман және дала өрттеріне қарсы күреске тек Төтенше жағдайлар министрлігінің емес, басқа да мемлекеттік органдар мен ұйымдардың ресурстары тартылатын болады. Бұл кешенді әрі жедел әрекет етуге мүмкіндік береді.
Тағы бір маңызды жаңалық – биіктігі 28 метрден асатын ғимараттарды пайдалануға қабылдау кезінде міндетті түрде өртке қарсы бақылаудан өту талап етіледі. Сонымен қатар өрт салдарынан үшінші тұлғаларға зиян келсе, объект иелері бұл үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілікке тартылатын болады. Ол үшін міндетті сақтандыру жүйесі енгізіледі.
– Заң жобасында сейсмикалық қауіпсіздік туралы да айтылған. Бұл бағытта нендей шаралар қарастырылған?
– Қазақстанда сейсмикалық белсенді аймақтар бар екенін ұмытпауымыз керек. Әсіресе, Алматы, Шығыс Қазақстан, Түркістан облыстары сияқты өңірлер сейсмикалық қауіп-қатерге ұшырауы мүмкін. Осыған байланысты, енді құрылыс жүргізу кезінде геологиялық және сейсмологиялық қорытынды алу – міндетті талапқа айналады.
Құрылыс нормалары мен стандарттарына сейсмикалық тұрақтылық талаптары күшейтіле енгізіледі. Бұл барлық нысанға, әсіресе әлеуметтік маңызы бар ғимараттарға қатысты. Бұдан былай құрылыс салуға рұқсат берілгенге дейін сейсмикалық төзімділік есептері жүргізілуі қажет.
Сонымен бірге заманауи сейсмобақылау стансаары орнатылып, қолданыстағылары жаңартылады. Бұл алдын ала ескерту жүйелерін жетілдіруге, сондай-ақ апаттық тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік береді.
– Заң жобасында мемлекеттік басқару жүйесіне де өзгерістер енгізілетіні байқалады. Осыған да қысқаша тоқталып өтсеңіз.
– Иә, бұл жерде мемлекеттік материалдық резерв жүйесінің орталықсыздандырылуы және жедел әрекет ету функцияларын өңірлік деңгейге беру мәселесі қарастырылды. Бұрын төтенше жағдай кезінде барлық шешім орталық аппарат арқылы қабылданатын. Ал енді өңірлік Төтенше жағдайлар департаменттеріне дербес шешім қабылдауға, ресурстарды тез жұмылдыруға және жедел әрекет етуге мүмкіндік беріледі.
Бұл тәсіл төтенше жағдайларға ден қою уақытын қысқартады. Көмек жылдамырақ көрсетіледі, адамдар зардап шеккенге дейін алдын ала әрекет ету мүмкін болады. Сонымен қатар республикалық жедел штаб құру және оның жұмыс тәртібін айқындау нормасы енгізілді. Бұл – жаһандық немесе өңірлік көлемдегі апаттар кезінде тиімді басқару тетігін қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік мүлікті жекешелендіру механизмі де қайта қаралды. Бұрын тікелей мекенжай бойынша сату нормасы болған. Енді бұл алынып тасталып, аукциондар мен сауда-саттықтарға үлестес тұлғалардың қатысуына тыйым салынады. Бұл ашықтық пен әділдікке жол ашады.
– Қорытындылай келе, бұл заң жобасы еліміздің азаматтық қорғау саласын қандай деңгейге жеткізеді деп ойлайсыз?
– Бұл заң жобасы – еліміздің азаматтық қорғау саласын жаңа сапалық деңгейге көтеретін маңызды құжат. Ол төтенше жағдайларға жедел әрекет етуді қамтамасыз етіп қана қоймай, осы салада қызмет атқаратын азаматтарымыздың әлеуметтік мәртебесін арттыруға бағытталған. Сонымен қатар халықтың өмірі мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты құқықтық, техникалық және ұйымдастырушылық тетіктердің барлығы кешенді түрде қарастырылып отыр.
Бір сөзбен айтқанда, бұл заң – уақыттың талабы. Біз тек реактивті емес, проактивті мемлекет болуға ұмтылып отырмыз. Ал азаматтық қорғау жүйесінің тиімділігі – мемлекеттің тұрақтылығы мен қауіпсіздігінің басты көрсеткіші. Сөз соңында аталған заң жобасы Сенат қарауына жіберілді. Алдағы уақытта ол қолданысқа еніп, нақты нәтижесін береді деп сенеміз.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан Кәмила ДҮЙСЕН