Облыстық Ауыл шаруашылығы басқармасының мәліметінше, аймақта биыл жалпы көлемі 5,5 миллион гектар жерге дән себілмек. Сонымен бірге өңірдегі астық өндіруші 664 аграрлық шаруашылыққа 100 миллиард теңгеден астам жеңілдетілген несие беріліпті. Облыс әкімдігінің мәліметінше, егістік жер көлемі өткен жылғымен салыстырғанда 52 мың гектарға артқан. Облыс әкімі бұл өңірдегі аграрлық шаруашылықтардың жоспарлы жұмысы мен ауыл шаруашылығы саласындағы тұрақты динамиканың жемісі екенін атап өтті.
– Диверсификация шеңберінде майлы дақылдар көлемі 430 мың гектарға дейін ұлғайтылды. Жем-шөп дақылдары өткен жылдағыдай деңгейде себіледі. Жаздық егіс қазіргі уақытта 750 мың гектардан астам алқапқа себілді. Көктемгі егіс науқанын өткізу үшін барлық әзірлік шаралары толыққанды жасалды. Қысқы уақытта ылғалды жинау мақсатында 1,1 миллион гектар егістік даласында қар тоқтатылған. 3 миллион гектардан астам жерде ылғал жабылды. Көктемгі егіс жұмыстарының алдында екі миллион гектардан астам жер өңделді. Бұл өткен жылмен салыстырғанда үш есе жоғары, – деп атап өтті облыс әкімі Марат Ахметжанов.
Өңірде қажетті тұқым қоры сақадай-сай әзір. Биыл ауамен жылытуға іс жүзінде екі есе көп тұқым жеткізілген. Өткен жылдармен салыстырғанда минералды тыңайтқыштармен өңдеу де үш есеге жуық ұлғайтылған.
Дегенмен өңір диқандарын толғандырған мәселелер еш толастаған емес. Мәселен, «Аскоп» ЖШС басшысы жеңілдікпен берілетін жанармай алудың өзінде бірталай қиындыққа тап болатынын жеткізді. Атап айтқанда, көктемгі дала жұмыстарын дер уақытында жүргізу үшін жанармай шығындарына базалық нормативтерді бекітуге қатысты өзекті мәселе көтерді.
– Көктемгі егіс және егін орағы кезінде ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері үшін мұнай өнімдерін бөлу және қалыптастыру қағидаларына сәйкес егіс науқаны жұмыстарын атап айтқанда жер жырту, өсімдерді зиянкестерден қорғау үшін дәрілерімен өңдеу, қар тоқтату, күзгі дақылдарды себу басқа да кезек күттірмейтін жұмыстарды дер кезінде жүргізуге дизель жанармайын алу үшін ауылдағы шаруа gosagro.kz уеб-порталы ақпараттық жүйесінде өтінім қалдыратын. Алайда былтырдан бастап, аталған пункте жоғарыда аталған жұмыс түрлерін жүргізу үшін жанармай шығынының базалық нормативі бекітілмеуіне байланысты шаруаларға қолжетімсіз болып қалды. Сондай-ақ ауылшаруашылық жұмыстарында келер жылдарға парға қалдырылған жерлерді өңдеуге де жанармай қарастырылмай қалған. Бұл мемлекет тарапынан ерекше назар аударуды әрі қолдауды қажет етеді, – дейді кәсіпорынның бас директоры Николай Степаненко.
Диқан қауымын жылдар бойы жүйкесін тоздырған тағы бір жайт – аймақта киік санының жылдағыдан көп болуы. Шаруалар жаңа ғана егілген бидай көгінің шықпай жатып, киік тұяғының астында тапталып, шығынға белшесінен батамыз ба деп қауіптенеді. Облыс әкімімен өткен жиында келтірілген нақты деректерге жүгінсек өңірдің бірнеше ауданында жағдай аса өткір. Шаруалар егіс алаңына жаппай кірген киіктердің шабуылынан күзде мүлде өнімсіз қаламыз деп шырылдап отыр.
Ақмола облыстық мәслихатының депутаты, Егіндікөл ауданындағы «Қоржынкөл-А» ЖШС директоры Әбілқайыр Ошақбаевтың айтуынша, қазіргі уақытта облыстың Целиноград, Қорғалжын, Егіндікөл, Атбасар, Астрахан, Жақсы және Жарқайың аудандарында егістік алқаптары киіктердің тұяғына тапталып кетуі мүмкін. Бұл өңірдегі бидай өнімін 60-70 пайызға дейін төмендетуі ықтимал.
– Ауылдағы егін егіп, нәпақасын айырған ағайынның шырылын ешкім естімейді. Киіктердің бидайды жемейтінін, таптамайтынын айтатындар көп. Мен өз басым комиссияны шақырып, олардың егінді қалай таптап, қалай жеп кететінін көрсеттім. Егістіктің үстімен сағатына 50 шақырым жылдамдықпен бес мың киік шауып өтеді. Олардың таптап кеткен тұяғынан кейін не қалуы мүмкін? Биыл Мемлекет басшысы біздегі мәселені ашық айтып, шешім қабылдауды өтінді. Мәселе күзге қарай шешілуі де мүмкін. Бірақ киіктер жаз бойы егіннен түк қалдырмайды, – дейді Әбілқайыр Ошақбаев.
Түйткілді мәселе көтерген «Қоржынкөл-А» серіктестігінің басшысы оны шешудің жолдарын ұсынды. Оның алғашқысы – киіктер санын ғылыми-биологиялық негіздеме бойынша реттеу.
– Экология және Ауыл шаруашылығы министрліктері ауылшаруашылық тауар өндірушілерінің егістіктерін қорғау бойынша бағдарлама жасақтауға тиіс. Сонымен қатар орман шаруашылығы және жануарлар әлемі инспекциялары да шаруалармен бірге киіктер төлдегеннен кейін егістіктерден бірлесіп қууын ұйымдастыру қажет. Сонымен қатар Ауыл шаруашылығы министрлігі мен Экология министрлігі алынбаған өнім мен шығын көлемін өтеу бойынша тетіктер мен шаралар жүзеге асыруы керек. Егер қажет болған жағдайда облыс аумағына өтетін жолдарын шарбақпен қоршаған жөн, – дейді Әбілқайыр Ошақбаев.
Қалай дегенмен де жылда қайталанатын өзекті мәселе әлі де болса шешімін таппай келеді. Керісінше, жыл өткен сайын күрделеніп, диқан қауымымен қоса, тұтас ауыл шаруашылығын деміктіріп тұр. Салада сілкініс тудыратын әрі жағдайды реттейтін дұрыс қадам дереу арада жасалмаса, астықты аймақтардағы ахуал қиындап, нанның құны алтынмен пара-пар болатын күн алыс емес сияқты...
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ, Ақмола облысы