Жуырда «AMANAT» партиясы Түркістан облыстық филиалы жанындағы Білім беру мен денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі кеңестің отырысында осы тақырып мамандардың қызу талқысына түсті. Кеңес отырысын «AMANAT» партиясы Түркістан облыстық филиалы атқарушы хатшысының орынбасары, облыстық мәслихат депутаты, Әйелдер қанатының жетекшісі Қалыйма Жантөреева ашып, тақырыптың маңызын, қазір ушығып тұрған мәселе екенін жеткізді.
Түркістан облыстық Денсаулық сақтау басқармасы басшысының орынбасары Дәурен Төлепов өңірдегі жағдайға қатысты статистикалық мәліметтерді ұсынды. Оның айтуынша, соңғы үш жылда аутизммен тіркелген балалар саны 54-тен 169-ға дейін көбейген. Ал жалпы аурушандық көрсеткіші 152 жағдайдан 437-ге жетіп, бес жыл ішінде дерек бес есеге артқан. Биыл жыл басынан бері облыстық психикалық денсаулық орталығының балалар бөлімінде аутизм диагнозымен 29 бала ем қабылдаған. Облыста 10 ПМПК, 17 түзету кабинеті қызмет көрсетеді. ПМПК арқылы 207 аутизмі бар бала қолдау алып отыр. Дәрігерлерді ерте диагностика бойынша оқыту, алдын алу шараларын жетілдіру бағытындағы жоспар да таныстырылды.
Әлеуметтік саладағы ахуал туралы облыстық Жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы Мекенхан Қозыханұлы баяндады. Оның айтуынша, облыста мүмкіндігі шектеулі балалар саны 15 мыңнан асқан, ал соңғы бес жылда бұл көрсеткіш үш еседен астам өскен. Өңірде аутизмі бар балаларға жан-жақты көмек көрсету мақсатында «Қамқорлық» менталды бұзушылықтары бар балаларға арналған арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы құрылған. Онда бір мезетте 125 бала медицина, психология, педагогика, мәдени және әлеуметтік бағытта кешенді қолдау алады. Орталық қажетті жабдықпен толық қамтамасыз етіліп, оның көп бөлігі Финляндия, Жапония және Аустриядан әкелінген. Ашылуы желтоқсан айына жоспарланып отыр.
Ал Білім беру басқармасынан келген өкіл Ғалия Жанаева тіркелген балалардың білім алу және түзету қызметтерімен қамтылу деңгейі туралы баяндап, ерекше балаларды әлеуметтендірудің маңызын атап өтті. Ғалия Жанаева дертке шалдыққан балалардың денсаулығына ғана мән бермей, оны ортаға бейімдеу, яғни әлеуметтенуіне де көңіл бөлу қажетін айтты. Жиын барысында мамандар тарапынан бірқатар өткір мәселе көтерілді. Соның ішінде логопед, дефектолог, аватерапевт мамандарына деген сұраныстың жоғары екені, кадр тапшылығы мен төмен жалақының салаға мамандарды тартуға кедергі келтіретіні айтылды. Түлкібас ауданынан келген психиатр дәрігері Аягөз Қалдыбек аутизмді ерте анықтау бойынша соңғы бір жылда көрсеткіштің 70 пайызға артқанын айтты. Дегенмен ата-аналар тарапынан әлі де мойындамау көп екенін, сондықтан түлкібастық мамандармен, партия өкілдерімен бірігіп жасаған арнайы диагностикалық алгоритмін таныстырды. Оның ішінде аутизм спекторы бұзылушылығы болуы мүмкін баланың мінез-құлық ерекшеліктері, ата-ананың әрекеті, емдеу ұзақтығы және әлеуметтік қолдау түрлері толық қамтылған. Жиынға қатысушы шалғайдағы аудан мамандарының осы дерттің алдын алуға барынша үлес қосып, алгоритм жасақтағаны үшін ризашылығын білдіріп, мұны әлі де жетілдіріп, пайдалануға енгізу қажетін ұсынды. Тіпті, жадынама шығарып, ауруханалар мен емханаларда тарату қажет екенін айтты қатысушылар.
Осы ретте тақырыптың өзектілігін ескеріп және алгоритмге қызығушылық танытқан партия жанындағы Білім беру мен денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі кеңестің төрағасы, облыстық мәслихаттың депутаты Жанар Темірбекова өзі басшылық ететін Қ. Ясауи университетінің оқытушылар құрамына бірқатар нақты тапсырма жүктейтінін айтты. Атап айтқанда, медицина және педагогика мамандықтарында оқитын студенттердің дипломдық және диссертациялық жұмыстарында осы тақырыпты ғылыми тұрғыда қарастыру тапсырылатынын, ал журналистика кафедрасына аутизмге қатысты түсіндіру-насихаттық бағыттағы бейнеролик дайындау жүктелетінін жеткізді. Сонымен қатар университет жанындағы жасанды интеллект лабораториясы арқылы аутизм спекторы бұзылуының алдын алу платформасын жасау бойынша шешім қабылданды.
Жиында осы тақырыпты көптен бері көтеріп, ауданда осындай орталықтың ашылуына тікелей атсалысқан «AMANAT» партиясы Түлкібас аудандық филиалының төрағасы Ержан Жүнісов сөз алып, бұл мәселе бойынша жан-жақты зерттеу жүргізгенін, талай ата-ананың тағдырына куә болғанын атап өтті. Оның айтуынша, көптеген ата-ана жеке орталықтардағы мамандардың қызметі сапалы екенін мойындағанымен, қызмет құнының тым жоғары болуы көпшіліктің қолын байлайды. Сонымен бірге ата-аналардың кейде баласының диагнозын қабылдай алмауы, оны жасыруы – қоғамдағы тағы бір терең әлеуметтік түйткіл екені сөз болды.
Сонымен қатар осы отырысқа қатысқан аутизм спектрі бұзылған екі баланы тәрбиелеп отырған ана өз жанайқайын жеткізді. Ол жеті жыл бойы осы дертпен күресіп келе жатқанын, баланың қоғамнан оқшауланып қалмауы үшін талай табалдырықты тоздырғанын айтты. Көптеген ата-ананың мұндай жағдайды ашық айтуға ұялуы, жасыруы жағдайды одан әрі қиындатып отырғанын да жасырмады. Ана шұғыл түрде нақты шаралар қабылдау қажетін ерекше атап өтті.
Жиын барысында қатысушылар қоғам үшін дәл қазір өзекті болып отырған аутизм мен басқа да менталдық бұзылулары бар балаларға қатысты мәселелердің күрделенгенін айтты. Түркістан облысы – демографиялық өсімі жоғары өңір. Осыған орай аутизм мәселесіне терең назар аударып, ерте анықтау, педагогикалық және медициналық қолдау жүйесін күшейту – ортақ міндет. «Ерекше балаларды қоғамға бейімдеу, олардың білім алуына, әлеуметтенуіне жағдай жасау бәріміздің жауапкершілігіміз», – деді жиналғандар. Сала мамандары ашық пікір айтып, ұсыныстарын ортаға салғаны бұл бағыттағы жұмысты жүйелеуге түрткі болатынын айтып, тарқасты.
Назгүл НАЗАРБЕК,
Түркістан облысы