Мемлекет басшысы: «Біз бұған дейін егін шаруашылығын дамыту бағытында біраз жұмыс жүргіздік, жақсы нәтижеге қол жеткіздік. Енді мал шаруашылығына баса мән беруіміз керек», – деді. Демек, бұдан былай мал шаруашылығын дамыту да өзекті бола түседі деген сөз. Ал кез келген саланы жетістікке жетелейтін күш – адам. Сондықтан мал шаруашылығы саласында еңбек ететін азаматтардың әлеуметтік жағдайына көңіл бөлу – өмір талабы. Шамасы Үкіметте мұны ескерсе керек, биыл 29 шілдедегі отырысында малшы мәртебесінің өсуі, әлеуметтік тұрғыдан қамсыздандырылуы бағытында тың ұстанымын байқатқан.
Үкімет отырысында Ауыл шаруашылығы вице-министрі Аманғали Бердалин ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің мәртебесін көтеру, зейнеткерлік жасты төмендету сияқты бірқатар әлеуметтік қамсыздандырудың кешенді жоспарын ұсынған болатын.
– Ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің мәртебесі де өсуде, оны жалақыны көтеру, зейнеткерлік жасты төмендету, ауыл тұрғындарының әлеуметтік төлемдеріне ұлғайтылған коэффициентті қолдану есебінен одан әрі көтеру қажет. Ұсынылған шаралар еңбек жағдайларын жақсартуға, жаңа кадрларды тартуға, ауылдағы адамдарды бекітуге мүмкіндік береді, – деген еді вице-министр.
Ал бұл өзгерісті ел-жұрт жақсылыққа балады. Мал шаруашылығына, малшыға жағдай жағасауға ниетті шаруақожалық басшысына субсидия беріп, бала-шағасының мектепке орналасуы, ЖОО оқуына жеңілдік жасау, қажет болса әскерге жібермей, сол салаға бейімдеу уақыт талабы көрінеді. Бұл мәселелердің шынайы орындалуына Абай облысындағы фермерлер қауымдастығы төрағасы Қуаныш Сүлейменов алаңдаулы. Ол дамыған елдер тәжірибесін ескеруді ұсынды.
– Өзім мал шаруашылығымен 20 жылдан астам шұғылданып келемін. 150 бас мал алып кәсіп бастап істеп көрдім. Ветеринар да болып, кейіннен шаруақожалық ісін де жүргіздік. Бүгінде қоғам арасында осы саланың жай-жапсарын айтып, шаруасын күйттеп жүрміз. Қой, жылқы, сиырмен айналысып, жем-шөбін дайындап, одан өнім алу оңай шаруа емес. Малдың соңынан жүрген адам да демалыс бола қоймайды. Бір сәт тыным жоқ. Сол себепті ең әуелі инфрақұрылым жасап, қора-қопсы салып, зейнет жасын төмендетіп қарасқаны – құптарлық іс. Әйтпесе, мал бағу үшін тәуір тұрақ үй керек. Өйткені шаруаның әйел, бала-шағасы қыста тоңып, жазда ыстыққа күйіп жатпауға тиіс. Сол маңдағы малшылар қонысына жол салынса, жарық, жылу тартылып, су жеткізіліп тұрса ғана малшының дәрежесі көтеріледі. Мал бағатын адамның айлығы ең жоғары жалақылар қатарында болып, түгел қамтамасыз етілсе, делдал мәселесі реттелсе, ет пен сүт, азық-түлік мәселесі тұрақталар еді. Біз жиі айтатын АҚШ, Аустралияда фермерлік шаруашылықпен шұғылданатын ковбойлардың жағдайы өте жақсы. Қағаз жүзінде емес, шын мәнінде, қазақтың шаруа адамының беделін арттырсақ, елге көл-көсір пайда әкеледі, – деп ой қосты фермер.
Белгілі экономист Сапарбай Жобаев малшылардың зейнетке шығуы, балаларының тегін оқуы, әскерден босатылуын құптайды. Бірақ белгілі бір салаға басымдық беру, басқа мамандық иелерінің қытығына тимеуі керек және бұл қолдауды өзге емес, малшының өзі сезінуі қажет деп бағамдайды.
коллаж: Елдар ҚАБА
– Малшының зейнетке шығуы, балаларының тегін оқуы, әскерден босатылуының мемлекеттік саясатқа айналғаны – қоштарлық бастама. бұл процесті дұрыстап қолдаған жөн. Сондықтан цифрлық жүйеге енгізгенде әуелі Қазақстанда қанша шопан, бақташы, жылқышы, түйеші бар соны есептеп алайық. Ал балаларының тегін оқуға түсуі – малшыға зор қолдау. Өйткені көп малшы өз малын емес, жалданып, біреудің малын бағып жүр. Жарайды, жалданған малшы құжатпен дәлелденер, ал өзінше, ауылда мал бағып бала-шағасын асырап жүргендер назардан тыс қалып қоймаса екен. Міне, осындай детальдарға назар аударайық. Сонымен бірге, жеке бір саланы бөліп алып, зейнет жасын төмендету үрдісін жіті қарау керек. Өйткені басқа саланың мамандары өз жұмысының қиындығыны айтып, ренжімейтіндей етейік. Сондай-ақ компьютердің пернесін басуды білмейтін адам, қайтіп платформаға тікеліп, өзінің малшы статусын ресімдеп, қолдау алмақ? Оның мекеме жағалап, құжат толтырып жүретін уақыты да жоқ қой. Бұл ойлантарлық жағдай! «Малшының баласымын» деп кейбір қуақы қазекем құжат жасатып, тегін оқып кетпесіне кепілдік тағы жоқ. Сондықтан әбден оң-солын қарап, қоғам тарапынан жұмыс тобына әр саланың білікті мамандарын тартып, шопандармен тілдесіп, қажет болса өзін де шақырып, зейнетақы төлеу, балалардың тегін оқуы, әскерден босатылуы сияқты үлгерімдерді барлық жағынан ақылдасып реттеп алған жөн, – деді экономист сарапшы.
Жуырда медиада Үкіметтің 2026-2030 жылдарға арналған жаңа «Мал шаруашылығын қолдау және дамыту» жоспарын даярлап жатқаны жөнінде ақпарат тараған-ды. Шамасы жаздағы отырыстағы бастамаға тоқайлас болса керек-ті. Әрі малшының зейнетке шығуы, балаларының тегін оқуы, әскерден босатылуы төңірегіндегі, еңбек адамын қолдау үшін озық дамыған елдер тәжірибесін қолдану жайындағы бастамалар аталған құжатқа енгізілмек екен. Біз жалпы бұл жоспардың іске асыру механизмі турасында Ауыл шаруашылығы министрлігіне қарасты Мал шаруашылығы департаменті директорының міндетін атқарушы Бағлан Аймұрзаевқа хабарласып, жөн-жосығын сұрадық.
– Біз малшылардың статусын көтеруіміз керек. Осыған байланысты малшылардың зейнетке шығуы, балаларының әскерге баруы, оқу мәселесі жоспарда тұр. Өйткені қара еңбекті істеп, төрт түлікке қарап, жағдайын жасап отырған шаруа адамдары екені анық. Ендеше қолынан іс келетін шаруа адамы назардан тыс қалмайды. Мәселеде шикілік туып, пысықайлар малшыға арналған бастаманы теріс пайдалану кетпеуі керек. Әлеуметтік қамсыздандыру тетіктері тиісті Ауыл шаруашылығы, Ұлттық экономика, Қорғаныс сияқты тақылеттес ведомстволармен кеңесіліп, жұмыс тобында қаралып, ортақ шешім шығару көзделуде. Сондай-ақ мал шаруашылығын дамытқан Аустралия, Аргентина тәжірибесін де шолып шыққан артықтық етпейді. Осылайша, малшы жағдайы ескеріледі. Егер осы мәселе оң шешіліп, игілігін еңбек адамы көріп жатса, бұл ел тіршілігіне кәделі іс болмақ, – деп түйді департамент басшысы.
Тоқетері, ресми деректерге сүйенсек, халқымыздың 37 пайызы, 7,5 млн адам ауылда тұрады. Биыл Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандар саны – 10,8 пайыз. Сондай-ақ агроөнеркәсіптің 40 пайызын мал шаруашылығы береді. Бірақ малшының арнайы мәртебесі, саны, әлеуметтік жағдайы бүгінге дейін нақты ескерілген емес-тұғын. Малшының мәртебесінің көтерілгені ел экономикасына зор септігін берері сөзсіз.
Олжас ЖОЛДЫБАЙ