Бұл өлкеге табан тіреген адам бірден-бір ерекше тынысты сезінеді: мұнда өткеннің шуағы мен бүгіннің шабыты бір-бірімен жарасып, өмірдің өз өрнегін салып жатыр. Қайың мен самырсын аралас өскен, жазы қоңыр, қысы қатал осы өңірде адам да табиғат сияқты шыңдалады, төзім мен еңбекке үйренеді. Ұлан – елдік пен ерліктің, мәдениет пен еңбекқорлық шоғырланған кеңістік. Қасым Қайсеновтің ерлігі, Сәрсен Аманжоловтың парасаты, Зәки Ахметов зердесі – барлығы да осы өңірдің рухани төлқұжатында жазулы. Бұлар – музейлік естелік емес, күн сайынғы ұмтылысқа айналған тірі энергия. Бүгінде Ұлан сол дәстүрді жалғап, жаңа дәуірдің көшіне ілескен, жаңарып, жаңғырып келе жатқан аймақтың символына айналып отыр.
Халық таңдаған билік – сенімнің бастауы
Ұлан ауданының бүгінгі өрлеуі халықтық сенімнен бастау алды. 2021 жылы елде алғашқылардың бірі болып ауданның ауылдық округтерінде әкімдер тікелей дауыс беру арқылы сайланды. Бұл демократияның декларациясы емес, нақты қадам еді. Ұландықтар сайлау учаскесіне міндет үшін емес, өз ауылын кім басқаратынын өзі шешу үшін келді. Қатысу белсенділігі – азаматтық мәдениеттің өскенін дәлелдейтін көрсеткіш.
Сайланған әкімдер халық алдында есеп беріп, ауылдың мәселесін бірлесе шешуді дәстүрге айналдырды. Нәтижесінде, «билік бізден алыс» деген түсінік жойылып, тұрғындар өз ауылының даму стратегиясын бірге қалыптастыра бастады. Кооперативтер құрылды, шағын бизнес пен ауыл туризмі өрістеді.
Басшы және бағдар: жүйелі еңбектің моделі
Аудан тізгінін ұстап отырған басшы Арман Бекбосыновтың басқару философиясы «сөз емес, нәтиже» екенін уақыт көрсетіп келеді. Ол тәжірибелі инженер-экономист, инфрақұрылым саласынан шыққан, нақты істің адамындай танылған басшы екені мәлім. Сол инженерлік жолдан басталған тәжірибе басқару мәдениетіне нақтылық пен есептілікті дарытты. Жол құрылысы және экономика саласының маманы, экономика және бизнес магистрі біліктілігі бар Зайсанның тумасы Арман Ілиясұлы туған өлкенің әр ауданының әлеуетімен таныс. Ол аудан басқаруды қолға аған алғашқы айларынан-ақ әкімшіліктің жұмыс форматын өзгертті: науқаншылдықты емес, нақты мерзімді және есепті жобалық тәсілді енгізді.
Басқарудағы басты қағидасы – «мәселені талқылау емес, шешу». Сол себепті аудандық деңгейде инвестициялық жобалардың ілгерілеуі, әлеуметтік инфрақұрылым мен жол құрылысының қарқыны едәуір артты.
Еңбек пен жерге адалдық – Ұланның өрісін кеңейткен күш
Ауданның экономикалық діңгегі – агроөнеркәсіп. Ұланның жері құнарлы, суы мол, ең бастысы, еңбектен қашпайтын адам бар. Бүгін бұл аймақ облыстың ет өндірісінің 60 пайызын, сүт өндірісінің басым бөлігін қамтамасыз етеді. Қазірдің өзінде мұнда 8 сүт-тауар фермасы мен 9 бордақылау алаңы тұрақты жұмыс істеп тұр.
Жаңбырлатып суару технологиясы енгізілген алқаптар жыл сайын ұлғайып, 2 мың гектар жер суармалы айналымға қосылмақ. Бұл – жай сандар емес, ауылдың болашағы мен табысының кепілі. Әр гектар – жаңа жұмыс орны, жаңа мүмкіндік.
«Ауыл аманаты» бағдарламасы да Ұланда өз жемісін беріп отыр. Кейінгі үш жылда 50 жобаға 674 миллион теңге бөлініп, ондаған отбасы өз кәсібін дөңгелете бастады. Бірі ет, сүт өндірісін жолға қойса, бірі жылыжай ашып, көкөніс өсіруді кәсіпке айналдырған.
Ұландықтардың тағы бір ерекшелігі – біріккен істің бағасын білуі. Кооперативтер саны көбейіп, ауыл экономикасы тек малмен емес, өндірілген өнімді қайта өңдеумен де айналыса бастады. Бұл – ауылды өмір сүру ғана емес, өмір сапасын арттыру кеңістігіне айналдырудың нақты көрінісі.
Өңдеу мен өнеркәсіп – экономиканың жаңа беті
Айта кетерлігі, Ұлан қазір тек ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірумен ғана шектелмейді. Облыстағы ауыл шаруашылығы өнімінің қайта өңдеу көлемінің басым бөлігі Ұлан ауданында өңделуде. «Өскемен құс фабрикасы», «Багратион Ұлан» сынды кәсіпорындар жаңа технология енгізіп, өнім сапасын көтеріп келеді.
Келесі жылы іске қосылатын жылу оқшаулау материалдарын өндіретін зауыты – өңірдің құрылыс саласына жаңа қарқын беретін жоба.
Бүгінде сирек кездесетін металдардың кен орындарында барлау жұмыстары атқарылуда. Аталған жұмыстар аяқталғаннан кейін Ұланның қойнауындағы байлық енді тек қазылып қана қоймай, өңделіп, мемлекетіміздің «жасыл экономикасына» қосылған құн ретінде қайтып оралады деп жоспарлануда.
Алдағы бес жылда өңірдің инвестициялық портфелі 345 миллиард теңгеге жуықтайды. Бұл – жеке капиталдың ауданға сенімінің өлшемі. Кәсіпкер үшін тұрақты саясат, инфрақұрылымы дайын орта керек. Ұлан дәл сондай аймаққа айналып отыр.
Туризм – табиғат пен табыстың тоғысы
Ұланға келген адам міндетті түрде Сібенің айнадай көлдеріне көз тастайды. Көктем мен күзде мұнда ауада алтын түстес балқым бар. Осы табиғи сұлулықты экономикалық мүмкіндікке айналдыру – ауданның ең табысты шешімдерінің бірі.
Қазір Ұланда туризм саласы жоспарлы түрде ілгері дамуда, ал келетін туристердің саны жыл сайын артуда. Осыған серпін беріп отырған бесінші жыл қатар өткізіліп келетін – Бозанбай ауылындағы дәстүрлі «Шығыс салбурыны» халықаралық фестивалі. Бұл іс-шара Ұланның ғана емес, кілең Шығыстың нағыз рухани брендіне айналды. Әлемнің он елінен келген бүркітшілер мен туристерді қабылдаған ұлттық сайыс бүгінде Қазақстанның мәдени күнтізбесіне еніп, ұлттық өнердің жаһандық диалогқа айналған үлгісі болды.
Сондай-ақ осы жылы Ұланда Шанхай ынтымақтастық ұйымының жас көшбасшыларының кездесуі жоғары деңгейде өтті. Сібе көлінің жағасында өткен этнофестивальге алты елдің жастар делегациясы қатысып, Ұланның табиғаты мен мәдениетін халықаралық деңгейде танытты. Бұл кездесу – ауданның географиялық шекарадан асып, рухани брендке айналғанының дәлелі.
Осы орайда туристік аймақтардың инфрақұрылымын дамытуға қомақты инвестиция сомалары тартылу жоспарлануда – заманауи талаптарға сай демалыс кешендерін салу, жол жөндеу және жол бойы сервистері, интернет тарту. Бұл туристердің жайлы демалуына ықпал етеді.
Инфрақұрылым мен тұрмыс: сапа мен сенімнің тепе-теңдігі
Ауданда бүгінде жолдар да, су жүйелері де жаңарып келеді. Көп жылдар бойы ауылдық елді мекендердегі көшелерге және кіреберіс көлік жолдарына орташа жөндеу жұмыстары қарқынды атқарылуда. Аталған шаралар адамдардың жол қауіпсіздігі мен жол қозғалысына қатынасуына қолайлы жағдай жасалды.
Аудан тұрғындарының 93 пайызы таза ауызсумен қамтылған. Жыл соңына қарай Отрадное, Бозанбай, Асубұлақ елді мекендерінде су құбырларын салу және қайта жаңғырту құрылысы аяқталып, бұл көрсеткіш толығымен орындалады. Бұл – мемлекеттің ауылдағы өмір сапасын қала деңгейіне жақындату міндетінің нақты көрінісі.
Тұрғындар үшін өзекті бағыттың бастысы – жылумен қамтамасыз етуде де жаңа белес бар: Қасым Қайсенов кентінде жылу жүйесі қайта жаңғыртылып, Таврия ауылында жаңа қазандық іске қосылды.
Ал баспана мәселесінде «Бірқабатты Шығыс» жобасы аясында бес жыл көлемінде 208 көпбалалы отбасылар және әлеуметтік топтардағы тұрғындар баспаналы болды. Қазір бұл бағдарлама бағытында қосымша 60 пәтердің құрылысы аяқталуда. Мұның бәрі – ауылдың болашағына сенім мен тұрақтылық ұялатқан нақты саясат.
Аудан басшылығының айтуынша, интернет пен байланыс та назардан тыс қалған жоқ. Қазір аудан тұрғындарының 92 пайыздан астамы интернетке қосылған. Қалған ауылдар 2028 жылға дейін жоспарлы түрде интернет және ұялы телефон байланысымен толықтай қамтылады.
Адам капиталы – ауданның басты байлығы
Ұланда жаңа мектептер, денсаулық нысандары мен спорт кешендері ашылып жатыр. Қасым Қайсенов кентіндегі жаңа емхана – осының дәлелі. Нысан заманауи диагностикалық жабдықтармен қамтамасыз етілді.
Жаңа музыкалық мектеп, спорт кешендері мен балалар алаңдары – жастардың дамуына бағытталған инвестиция. Мектептер ағымдағы және күрделі жөндеуден өтіп, заманауи робототехника кабинеттері орнатылып, білім беру сапасы цифрлық форматқа көшіп келеді.
Мұндай нысандардың ашылуы ауылдан қалаға көшу ағынын азайтады. Себебі адам тек тұрмысқа емес, ортаның сапасына қарап өмір сүреді. Ал Ұлан дәл сол сапаны ұсынып отыр.
Расымен, бұл өлкенің құндылығы – ұлылықты ұранмен емес, еңбекпен дәлелдеуі. Бүгінгі Ұлан – тарихқа тағзым етіп, технологиямен алға ұмтылған өңір.
Алтайдың баурайындағы бұл аудан – шығыстың, тұтас еліміздің серпін аймағы. Ұланның даму тәжірибесі үлгі болары анық. Мұнда халықтың ұсыныстары нақты жүзеге асып, жетістіктер сөзбен емес, іспен және нақты нәтижемен дәлелденіп келеді.