Бастаманың серіктестері қатарында Қорқыт ата атындағы Қызылорда университеті, Калифорния университеті (Беркли) және Қазақстандағы Халықаралық Аралды құтқару қорының атқарушы дирекциясы бар.
Пилоттық жоба Арал теңізінің құрғаған табанының экожүйесін ұзақмерзімді жақсартуға бағытталған. Бұл мақсатта Калифорния университетінің (Беркли) ғалымдары әзірлеген инновациялық E-seed технологиясы сынақтан өткізілді. Аталған технология дрондардың көмегімен биологиялық ыдырайтын қабықтағы өздігінен топыраққа сіңетін тұқымдарды аэросебу әдісіне негізделген.
– Біз тұз бен улы шаңның таралуына тосқауыл қойып, адамдардың денсаулығын жақсартуға және Жердің болашағына үлес қосуға бағытталған жобаны қолға алдық. Технологияның бірегейлігі – шөлдерді жасыл оазистерге айналдырып қана қоймай, өртенген ормандарды қалпына келтіруге де, ағаш отырғызудың тиімділігін арттыруға да ықпал ете отырып, оны әлемнің кез келген нүктесінде қолдануға болатындығында, – деді Болат Өтемұратов қорының директоры Айнұр Кәрібозова.
Әзірге 1 гектар аумаққа тұқым отырғызу 2026 жылғы наурыз-сәуір айларында басталады. Ғылыми дәлелденген жерсіну көрсеткіштері 20 пайыздан жоғары болған жағдайда, пилоттық жобаның екінші кезеңі шеңберінде 2027 жылы Арал теңізінің 50 гектар құрғаған табанына тұқым себіледі.
– Университеттің зерттеу тобы биологтардан, экологтардан, агрономдардан, су шаруашылығы мамандарынан, химиктер мен топырақтанушылардан, IT-мамандардан тұрады. Сырбойылық ғалымдарға «Тестілік кезеңін дайындау», «Қазақстанда 3000 e-seed контейнерлерін өндіру», «1 га тәжірибелік учаскеде тестілеу», «Мониторинг және бақылау» жұмыстары жүктеліп отыр. Бұл жоба әлем үшін, оның ішінде зардабын мейлінше қатты сезініп отырған Сыр елі үшін Үлкен үміттің бастауы болмақ, – дейді Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінің ректоры Бейбіткүл Каримова.
Жоба Қазақстан төрағалық ететін 2024-2026 жылдарға арналған Аралды құтқару халықаралық қоры шеңберіндегі бастамалармен тығыз байланысты. Осы кезеңде теңіз табанының 1 миллион гектардан астам аумағын көгалдандыру жоспарлануда. Бұл тұста Арал экожүйесін қорғау жөніндегі өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойылды. Құжат Қорқыт ата атындағы Қызылорда университеті, Калифорния университетінің Morphing Matter зертханасы, Қазақстандағы Халықаралық Аралды құтқару қорының атқарушы дирекциясы және Болат Өтемұратов қоры арасындағы серіктестікті бекітті.
О.МҰРАТБЕКҰЛЫ