Бірде алғысын арқалап ақсақалдар келсе, енді бірде мұң-зарын айтып көпбалалы аналар келеді. Бәрі де мәселесінің қала әкіміне, билік орындарына жететініне үмітті. Себебі ASTANA AQSHAMY газеті елорданың ғана емес, елдің де сөзін сөйлеп, жоғын түгендеп жүрген басылым.
Биыл бас қаланың басты газеттері «Астана ақшамы» мен «Вечерняя Астанаға» 35 жыл толып отыр. Бұл – бір ұрпақтың ғұмырымен пара-пар уақыт. Жақында айтулы мерейтойды Elorda aqparat медиахолдингінің бас директоры Олжас Сыдықбектің ұйытқы болуымен қос газет дүркіретіп атап өтті. Осы кезең ішінде басылым ел өміріндегі сан түрлі өзгерістер мен тарихи бетбұрыстардың куәсі болып қана қойған жоқ, сол өзгерістердің ортасында жүріп, қоғаммен бірге өсіп, елмен бірге кемелденді. Газет алғаш рет 1990 жылы жарық көрді. Ол кезде астана әлі Ақмолаға көшпеген еді. Дегенмен жаңа елорданың қалыптасуымен бірге газет те жаңа тыныс алды. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы қиындық пен қуаныш, елордаға көштің басталуы, жаңа қала құрылысының қарқыны бәрі-бәрі осы басылымның бетінде айшықталып отырды.
Ақмола атауын қаладан бұрын иеленді
– Осыдан 35 жыл бұрын, 1990 жылдың қоңыр күзі... Михаил Горбачевтің Кеңес Одағы деген алып елдің тізгінін ұстағанына бес жылдан асқан, қайта құру, жеделдету, жариялылық сияқты тың науқандар нәтижесінде қарыштап ілгері басып, гүлдене, өркендей береді деген қызыл империя керісінше кері кетіп, көбесі сөгіле бастаған сәт еді. Міне, осындай сәтте Одақ құрамындағы Қазақстан Тәуелсіздік декларациясын жария етті. Бұл 1990 жылдың 25 қазаны болатын. Қызыл империя шеңгелі босаңсып, көбесі сетіней бастаған сәтте әр ұлт өткеніне көз жүгіртіп, жоғалғанын түгендеуге кірісті. Ғасырлар бойы еңсесі езілген қазақ жұрты да қарап қалған жоқ. Ең алдымен, газет ашты. 1989 жылы еліміздегі ірі шаһар – Шымкентте «Шымкент келбеті» басылымы дүниеге келсе, 1990 жылдың 13 қазанында Халық депутаттары Целиноград қалалық кеңесінің шешімімен «Ақмола ақиқаты» апталық газеті оқырманға жол тартты. Қала ол кезде әлі Ақмола атын алған жоқ, нағыз ақиқаттың да ауылы алыстау еді. Сол тұста қазақы рухтың, тәуелсіздіктің ақжолтайындай болған басылым қала тұрғындарының тек 18 пайызы ғана қазақ болған, ұлт саны аз қалада ұлттың еңсесін көтеріп, жоғалғанын түгендеуге алғашқы нөмірлерден-ақ атсалыса бастады, – деп өткенді еске алды «Астана ақшамының» бас редакторы Еркін Қыдыр.
«Ақмола ақиқаты» бұрынғы Целиноград қаласында қазақ тілінде шыққан алғашқы басылым болды. Бұған дейін өңірде тек облыстық деңгейдегі «Коммунизм нұры» (кейін «Арқа ажары») және «Қараөткел» газеттері ғана шыққан еді. Осылайша, ақиқат шындыққа айналып, уақыт өте келе Арқаның төсіндегі шаһардың байырғы «Ақмола» атауы ресми түрде қалпына келтірілді. Кенже Жұмағұлов «Ақмола ақиқаты» газетінің алғашқы бас редакторы болды. Ол кезде журналистика факультетін енді ғана бітіріп келген жас маман мұндай жауапкершілікті жатсынған жоқ. Керісінше, қазақ руханиятына жаны ашитын, шағын, бірақ жігерлі ұжым құрды. Бастапқы сәттен-ақ ұжым аптасына бір рет шығатын газет бетінде қаланың күнделікті тіршілігін, тұрғындардың мұң-мұқтажын, ұлттық руханияттың жаңғыруын бейнеледі. Қиын кезеңде, егемендікке бет бұрған тұста, әр жазылған сөздің салмағы ауыр болды. Дегенмен жас редактор мен ұжымы жариялылықтың жаршысы ретінде қоғамдағы өзекті тақырыптарды көтеруге, шынайы пікірді жеткізуге барын салды.
Басылымды басқарған редакторлар
1997-1998 жылдары астананың Алматыдан Ақмолаға көшуі газет атауына да әсер етпей қоймады. Сол тұста басылымның кейбір саны «Ақмола ақшамы» деген атаумен шықса, кейін «Астана ақшамы» атауына тұрақтады. Дегенмен біраз уақыт басылым «Астана хабары» деп те жарияланған кездер болды. Ал газетті әр жылдары Жұмагүл Саухат, Мағжан Садыханұлы, Нұртөре Жүсіп, Амантай Шәріп, Ерболат Қамен, Ерболат Тілекқабылұлы, Аяған Сандыбай, Зейін Әліпбек сынды білікті журналистер басқарып, басылымның өркендеуіне аянбай үлес қосты. Бірі газетте өндіріс пен экономика тақырыптарына басымдық берсе, енді бірі руханият пен мәдениетке ден қойды. Ал Амантай Шәріп жетекшілік еткен жылдары газет «Айналайын», «Айқаракөз», «Алқоңыр» сынды қосымшалармен шығып, аудиториясын одан әрі кеңейтті. Ерболат Қамен басқарған тұста, редакция оң жағалаудан Бәйтеректің іргесіне көшіп келді.
– Арман артынып Астанаға келген кезіміз еске жиі оралады. Оралған сайын ен елордадан алғаш танығандарымның бірі Амантай Жарылқасынұлынан ой айналдырып өту қиын. Амантай Жарылқасынұлы өзімізді жас тілші кезімізден ресми-бейресми көп ортаға тартып, көп жайсаңға таныстырды. Елордалық ұғымға еркін енуімізге елеулі үлес қосты. Әсіресе, біз байқаған бас редактор Амантай Шәріптің мәтін тексеру мұқияттығы – жөні бөлек әңгіме. Екі сөйлемдік газеттік хабарламаға тақырып қою үшін екі сағат ойлануға бар. Ойлау жылдамдығы шабандығынан дей алмаспыз, әрине. Ғалымдық адалдықтан сіңіргені. Қазақ қара сөзіне көзқарасы кірпияз қаламгер Мақсот Ізімұлының былай дейтіні есімде: «Амантайдың сөздерінің арасына қыл сыйғызу қиын. Ол ол ма, бір сөзін алып тастасаң, жазғаны түгел ақсап қалатындай қаланып тұрады», – деп өткенге көз салды Ерболат Қамен.
Иә, «Астана ақшамы» талай журналистің бағын ашқан баспасөз. Отыз жылдың ішінде газет тек ақпарат таратушы ғана емес, шынайы кәсіби мектепке айналды. Бүгінде «Ақшамның шеберханасынан» шыққан мамандар еліміздің түкпір-түкпірінде еңбек етіп, қазақ журналистикасының дамуына өз үлестерін қосып жүр. Себебі, басылым әр журналиске ойлы пікір айтуға, қоғамдағы өзекті мәселелерді көтеруге мүмкіндік береді.
Баспасөздің бүгінгі белесі
Бүгінде «Астана ақшамы» газеті абырой биігінен ешқашан төмендемеген. Басылымды 2017 жылдан бері белгілі журналист Еркін Қыдыр басқарып келеді. Ол редакцияға келген әр журналиске жанашырлық танытып, жазудың қыр-сырын үйретуден ешқашан жалыққан емес. Біз де сол «Еркін ағайдың мектебінен» өтіп, журналистиканың алғашқы әліппесін үйрендік. Ал бас редактордың орынбасары Ғалым Қожабеков – газетке алғашқы толқынмен келген тәжірибелі журналистердің бірі. Газеттің ширек ғасырлық тарихын ол он жыл бұрын арнайы кітапқа айналдырып шығарған. Бұл – әр ақшамдықтың газетке деген адал махаббатының айғағы. Сол себепті «Астана ақшамы» тек ұжым емес, нағыз үлкен отбасы, әр мүшесі өзге мүшелерін қолдап, бірге дамып келе жатқан біртұтас рухани орта.
– Облыстық және республикалық басылымдарда отыз екі жыл еңбек еткен соң тағдыр тартуымен 2017 жылы «Астана ақшамының» табалдырығын аттадым. Өзіндік дәстүрі қалыптасқан ұйымшыл ұжым үнемі ізденіс үстінде. «Қала мен сала» айдарымен үлкен мегаполис тіршілігінің сан қатпарына үңілсек, «Шаһар шежіресі», «Талайғы тарих» арқылы өткенге көз жібердік, ескі ғимараттар тарихын бедерледік. Әлемдегі өзге үлкен қалалардан не үйренуге болады деп «Әлем астаналары», «Үйренетін үрдіс» атты тұрақты айдар аштық. Ал «Көрші ақысы» деген бетте бауырлас, іргелес елдердегі назар аударып, үлгі алатын мәселелер ортаға салынды. «Ұлт ұпайы», «Ақтаңдақтар ақиқаты», «Мемлекеттік мәселе», «Имантаразы» айдарлары арқылы еліміздің киелі жерлері, агломерация, инновация, цифрландыру, демография, миграция, қазақыландыру, имандылық сияқты тақырыптар үнемі қозғалып отырды. Әсіресе, газетті бұрынғы ірі өндіріс орындарында, аудандарда шығатын көптиражды басылымдардың кіші ауқымдағы А2 форматынан әлемдік, еуропалық стандарт – Д2 форматына көшіруіміз оның мазмұны мен безендірілуін тартымды етуге қол жеткізді. Ұжым ізденісі бағаланып, 2018 жыл соңында Қазақстан Президентінің Алғыс хаты мен республикалық «Нұр сұңқар» сыйлығына ие болдық, – дейді бас редактор Еркін Қыдыр.
Қазір «Астана ақшамы» қағаз және онлайн форматта қатар жұмыс істеп, оқырманға заманауи үлгіде ақпарат ұсынуда. Жас журналистер мен тәжірибелі қаламгерлер тізе қосып, елорда өмірінің айнасына айналған материалдар легін үзбей жариялап келеді. Газеттің әлеуметтік желідегі белсенділігі де артып, оқырман қауымымен байланыс нығая түсті.
35 жыл ішінде бұл басылым талай журналистің шығармашылық мектебіне айналды. Мұнда қалыптасқан дәстүр – кәсіби адалдық, шынайылық және елге қызмет ету. Осы ұстаным газет ұжымының әрбір мүшесіне ортақ қағида.
«Астана ақшамының» 35 жылдығы – елордалық журналистиканың жетістігі ғана емес, тұтас отандық бұқаралық ақпарат құралдарының даму тарихындағы маңызды белес. Басылымға жаңа табыстар мен оқырман ықыласы толастаусыз болсын дейміз!
Көктем ҚАРҚЫН