1994 жылдың 20 мамырында Қазақ телевизиясының ақпарат қызметінің базасында «Қазақстан» РТРК» АҚ-тың құрылымында «Хабар» ұлттық телевизиялық ақпарат агенттігі құрылды. Сол шақта «Хабар» брендімен алғашқы жаңалықтар бағдарламасы көрермен аудиториясымен қауышты. 1995 жылғы 23 қазанда Үкімет қаулысымен «Хабар» агенттігі республикалық мемлекеттік кәсіпорын ретінде құрылып, «Хабар» агенттігіне «Қазақстан-1» телеарнасында хабар тарату уақыты бекітіліп, орташа хабар тарату көлемі 4,9 сағатты құрады.
Ал 1997 жылғы 27 қаңтардан бастап «Хабар» телеарнасы өз толқынында эфирге шығып, күн сайын 14 сағаттық эфир түрлі жанрдағы қызықты, сан алуан бағдарламалармен толықты. Уақыт белдеуінде «Хабар» телеарнасының бағдарламаларын шекаралас Ресей, Қытай және Орталық Азия елдерінің көрермендері де көру мүмкіндігіне ие болды. 1996 жылы Ақмола, Қарағанды, Семей қалаларында 3 тілшілер қосыны ашылса, 1999 жылы 14 тілшілер қосыны бой көтерді. Өкілдіктер әлемнің АҚШ, БАӘ, Ресей, Бельгия, Ұлыбритания, Оңтүстік Корея, Қытай, Германия, Өзбекстан, Қырғызстан, Франция, Түркия, Грузия, Испания, Малайзия елдерінде орналасты. Бүгінде алыс-жақын шетелдердегі тілшілер желісі көрермен талабына сай еңбек етуде.
«Хабар» агенттігінің игілікті істерінің бірі – жаңалықтар мен бағдарламаларды ұйымдастырушы, даярлаушы, жүргізуші құрамның шынайы кәсібилігі мен білім-білігінің молдығы, мол тәжірибелігі, сан қырлы телевизия әлемінің сиқырына қанықтығы. Журналист қай кезеңде де үнемі ізденіспен, тынымсыз ой үстінде, буырқанған бұлқыныс құшағында жүреді. Іздеген тақырыбын тапқан сәттен басталған арпалыс, көрермен назарына ұсынылған шаққа дейін автор жан дүниесінде қабаттаса, қойындаса жүреді. Себебі хабардың көрермен көңілінен шығып, сан миллиондаған талғампаз аудиторияны жаулап алуының сыры – көрермен көкейінде жүрген, адамилық қасиет пен ізгілікті ту етіп ұстанған, қозғалған тақырып өзегіндегі шынайылықтың шындықпен өзектесе қабысуы. Соның бір дәлелі – 70-жылдары Т.Мыңжасармен басталған достық рәуіштің бүгінге дейін жалғастығында. Тілеуқабыл қашанда ізденісте жүретін, әзілі мен адамилығы бір бойына жарасымды, үні телерадиоэфирге лайықты тұлға болды. Журналистік сапарындағы жанқиярлық еңбегі үшін Алматы облысында меншікті тілші қызметін абыроймен атқарған ардагер журналиске Талдықорған қаласының «Құрметті азаматы» атағы берілді.
Ширек ғасырдан астам тарихында «Хабар» журналистиканың «нақты, жедел әрі шынайы» дейтін үш қағидасын тұмар етіп ұстанды. Тәуелсіз елдің саяси өмірінен ақпарат таратуда агенттікке жүктелген жауапкершілік те мол еді. 2005 жылы «Жаңалықтар» қызметінде кәсіби журналистер тобынан Президент қызметін жариялайтын «Президенттік пул» жасақталды. Топқа Майра Қабиева, Тілеуқабыл Мыңжасар, Махат Садық сынды журналистер іріктелді. «Президенттік пулдың» тұңғыш қазақ тілді тілшісі марқұм «от ауызды, орақ тілді» Бейсен Құранбек болды. Қысқа ғұмырларында телеэкранда жасындай жарқылдап өткен тұлғалар есімдері телевизия тарихына «Алтын әріптермен» жазылды.
Ақпарат қызметі алғаш болып breaking news форматында, аудиторияға үздіксіз хабар тарату жүйесін жүзеге асырды. Бағдарламалардың жанрлық құрамы ақпараттан тыс, саяси-экономикалық, тарихи-танымдық, мәдени-тәрбиелік, ойын-сауық, ток-шоулармен толықты. Алғашқы 3 жылда 30-дан астам жаңа жоба эфирге шығарылды. 1996 жылы отандық телевизия тарихында тұңғыш рет түсірілімі 4 жылға созылған 465 сериялы «Перекресток» көрермендерге ұсынылып, ол ТМД медиафорумында «Ең үздік сериал» номинациясына ие болды.
«Хабар» бірте-бірте отандық лицензияланған көркем және деректі фильмдер, телесериалдар, мультфильмдерді көрсете бастады. 2000 жылдары «Хабар-ньюс», «Ұят болмасын», «77 күн», «Бизнес-Хабар», «Хабар-Жер», «Алтыбақан», «Кулинарлық шоу», «Бетпе-бет», «ХХI ғасыр көшбасшысы» сынды 43 жоба эфирге шықты. Эфирде әрбір хабардың көтерген жүгі мен оны даярлау мерзіміндегі сан алуан жұмыстар көлемін ескерсек, қыруар істің жанкештілікпен атқарылғанына көз жеткізесің. Тақырып табудан эфирге дейінгі ұзақ сонар жолдың өн бойындағы жалғасқан желі арнасында көзге көрінбес белестер, сандаған өнер тоғысқан алқаптар қаншама?! Қашанда «біткен іске сыншы көп». Алайда талғампаз көрермен көре отырып, өзіне керектісін қажетіне жаратады.
Агенттік тарихына көз жүгіртсек, алғашқы құрылған кезеңнен бүгінде дейін «Хабар» агенттігін есімдері елге танымал 12 тұлға басқарған екен. Олардың әрбірі агенттік тарихында өзінің қабілет-қарымына, менеджерлік іскерлігіне сай әр жылдары көрермен есінде өзіндік қолтаңбаларын қалдырды. Бүгінде «Хабар» агенттігін тәжірибелі, отандық және алыс-жақын шетелге танымал медиаменеджер Кемелбек Ойшыбаев басқаруда. Басшы ақпарат министрлігінде жауапты қызметтегі көргені мен түйгенін агенттіктің әлемдік ақпарат саласынан өзіне лайықты орын алуына бар күш-жігерін жұмылдыруда. ХХI ғасыр әлем кеңістігіне «Ақпарат ғасыры» атауымен енген шақта әлденеше жүздеген команда мүшелеріне жүктелер міндет те орасан. Қашанда ақпаратты берудің негізгі ұстанымдары – жылдамдық, сонылық, толыққандылық пен объективті көзқарас. Телевидениенің негізгі міндеті – жалпы ақпаратты жинап, өңдеп, көрерменге ұсыну болғанымен, оның насихаттық рөл атқаратынын естен шығармау лазым. Агенттік журналистері қоғам өміріне белсене араласа отырып, әрбір хабарда көтеріліп отырған мәселеге тиімді баға беру, тиянақты қорытынды жасау, кемелді ұсыныстар айтумен қоғамға зор қозғау салуда.
2002 жылы CaspoNet атауымен халықаралық аудиторияға бағытталған алғашқы ұлттық спутниктік телеарна арқылы ағылшын тілінде хабар таратыла бастады. Ол аз ғана мерзімде «Хабар» агенттігінің маңызды бөлігіне айналды. Мақсаты – Қазақстанның шетелдегі имиджін ілгерілету. Еліміздің мәдениет, экономика, саясат, туризм, қоғам өмірі мен елдің өткені мен бүгіні жайлы материалдар күн сайын 100 млн-ға жуық көрермені бар аудиторияға спутниктік желі арқылы тарап жатты. 2012 жылдан бастау алған Kazakh TV спутниктік желісі бүгінде әлемнің 118 еліне қазақ, орыс, ағылшын, қырғыз және өзбек тілінде хабарлар таратуда. Агенттік халықаралық ұйымдардың Азия-Тынық мұхитының БАҚ Одағының (ABU) толық құқықтық мүшесі және Еуропалық БАҚ Одағымен (EBU) ассоциативті мүшелікке ие. Бұл өз кезегінде «Хабардың» жыл сайын түрлі байқаулар, тренингтер, шығармашылық жобаларға қатысуына кеңінен жол ашты.
«Хабар» агенттігі 30 жылдық тарихында телеаудиторияға ақпараттық саясаттың ең сенімді жеткізушісі әрі саяси-экономикалық, әлеуметтік-мәдени құндылықтар мен дәстүрлерді насихаттаушы екендігін айқын дәлелдеді. Агенттік 2024 жылы Парижде өткен ХХХIII жазғы Олимпиада ойындарын трансляциялау құқығына ие болса, сол жылы Астанада өткен V Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының ресми трансляторы болды. Ауқымды шараға әлемнің 89 елінен 2 мыңнан астам қатысушы келіп, еліміздің бай дәстүрлі мұраларымен танысты. 2017 жылы «Хабар», «Хабар 24», «Kazakh TV», «Ел Арна» телеэфирде аудиториямен бірге тыныстаса, бүгінде «Хабар» агенттігі – қазақ және орыс тілдерінде хабар тарататын негізгі телеарна «Хабар» және тәулік бойы жұмыс істейтін ақпараттық «24KZ» арнасынан тұратын медиамагнат.
Академик Мырзатай Серғалиев 90-шы жылдар аяғында «Хабардың» 7 жетістігін атаған еді.
– Біріншіден, ұйымдастырушылар да, жүргізушілер де – жоғары кәсіби білімді, тәжірибелі журналистер; екіншіден, «Хабардың» мазмұны бай, үлгі тұтар істер де, сыни деректер де жиі беріліп жүр; үшіншіден, оқиғалардың дер кезінде берілуі; төртіншіден, жүргізушілердің көпшілігі екі тілді еркін меңгерген; бесіншіден, жүргізуші сөзі мен репортер сөзінің арасындағы логикалық байланыс орнықты; алтыншыдан, тиісті мәселедегі нақтылық пен қысқалық; жетіншіден, журналистер сынға батыл бет бұра бастады, – деді.
Тіл саласы корифейінің осыдан ширек ғасыр бұрын берген әділ бағасы бүгінде сан миллиондаған көрермен аудиториясы бар телеарна үшін қашанда мол мәртебе. Адам қажетіне керекті нәрсенің көп мөлшерін телеэкраннан алады. Тұғыры берік, тәуелсіз Қазақстанның саяси-экономикалық, мәдени-әлеуметтік саладағы жеткен табыстарын күн сайын әлем кеңістігіне жеделдете жеткізіп отырған «Хабар» агенттігінің сындарлы саясаты дүние жүзі көрермендерінің қашанда назарында. Торқалы тойында аудиторияға қызықты бағдарламалары, алуан сипаттағы татымды хабарларымен келген «Хабар» агенттігі алдағы кезеңде де әлемдік медиакеңістіктегі өз тұғырынан таймайды деген сенім мен үміт мол.
Құдайберген ТҰРСЫН,
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері