Бауырлас елдердің бағыты айқын

Мәртебелі мейманмен кездесуінде Қасым-Жомарт Тоқаев: «Сізді мемлекеттік са­парыңыз аясында Қазақстанда қарсы алу – мен үшін үлкен мәртебе. Бұл – елдеріміздің ара­сын­дағы стратегиялық серіктестік пен одақтастық қаты­настарды одан әрі дамыту тұрғысынан өте маңызды оқиға. Қазақстан мен Әзербайжан тек дос­тас елдер емес, сондай-ақ бауырлас халықтар. Сон­дықтан Сіздің еліңізбен сан қырлы ын­ты­мақтастықты өркендетуге баса мән береміз. Қа­зіргі кезде Әзербайжан Сіздің қуатты көш­бас­шылығыңызбен халықаралық аренадағы абы­рой-беделін елеулі түрде арттырды, өз өңі­рін­де ықпалды мемлекет ретінде өте маңызды рөл атқарады. Біз үшін Әзербайжанмен сауда-эко­номикалық ынтымақтастықты және саяси серік­тестікті нығайту – аса өзекті міндет», – деді Мем­лекет басшысы.

Ильхам Әлиев қонақжайлық танытқаны үшін Қасым-Жомарт Тоқаевқа алғыс айтып, қазақ-әзербайжан байланысы барлық бағытта қарқын ал­ғанын атап өтті. Мемлекеттер бас­шы­л­ары сау­да-экономика, инвестиция, ауыл шаруа­­шы­лығы және көлік-транзит сала­ларын­дағы ын­ты­мақтастықты нығайту мәселесін жан-жақты тал­қылады. Сондай-ақ мәдени-гу­ма­нитарлық ық­палдастыққа назар аударды. Тараптар ай­мақтық және халықаралық күн тәр­тібіндегі өзек­ті мәселелер жөнінде пікір алмасты.

Орта дәлізде ортақ мүдде тоғысады

Мемлекеттер басшыларына қазақ-әзербай­жан мамандарының Орта дәлізді дамыту бойын­ша атқарып жатқан жүйелі жұмыстары жөнінде мәлімет берілді.

Қазақстан Президентінің кеңесшісі Әсел Жа­насова Орта дәлізді дамыту жоспарын та­ныс­тырды. Бұл – Қытай мен Орталық Азия мем­ле­кет­терін Еуропа елдерімен байланыстыратын не­гізгі көлік-логистикалық бағыт.

Қасым-Жомарт Тоқаев пен Ильхам Әлиевке Қы­тайдан Әзербайжанға тасымал көлемінің ұл­ғаюы Орта дәліздің дамуына тың серпін бер­гені жөнінде баяндалды. Бүгінде жүк Қытай ше­­­­­карасынан Грузия порттарына дейін 15-18 күн­де жеткізіледі. Болжамға сәйкес, 2030 жылға қа­рай бұл бағыттағы жүк айналымы үш есе артуы мүмкін.

Мемлекеттер басшыларына Орта дәліздің тиім­ділігі мен бәсекеге қабілеттілігін күшейтуге, сон­дай-ақ Еуразиядағы транзиттік рөлін ны­ғайтуға бағытталған нақты шаралар және бас­тамалар туралы айтылды.

Одан соң Қазақстан мен Әзербайжан пре­зи­денттері Жоғары мемлекетаралық кеңестің екін­ші отырысын өткізді. Жиынның күн тәр­ті­бін­де көлік, логистика, цифрландыру, отын-энер­гетика кешені, сондай-ақ мәдени-гума­ни­тарлық салалардағы ынтымақтастық мәселелері қарастырылды.

Мемлекет басшысы мұндай формат Қазақ­стан-Әзербайжан қатынастарының ерекше си­патын паш ететінін атап өтті.

– Кеңес екіжақты ынтымақтастықтың бар­лық бағыты бойынша ортақ шешім шығаратын тиімді алаңға айналды. Әзербайжан – Қазақстан үшін ерекше ел, бауырлас мемлекет. Бізді ортақ тарихи тамырластық, бай рухани-мәдени мұра бірік­тіреді, менталитетіміз бен ұстанымдарымыз ұқсас. Сан қырлы ынтымақтастығымыз осы мыз­­­ғымас құндылықтардың негізінде дамып ке­леді. Ильхам Гейдар оглу, Сіздің Қазақстанға жа­саған мемлекеттік сапарыңыздың маңызы зор. Сіздің сапарыңыз екі ел арасында Стра­те­гия­­лық серіктестік және одақтастық туралы шарт­­қа қол қойылғанына 20 жыл толған сәтте өтіп жатыр. Мұның символдық мәні бар. Осы жыл­дар ішінде біз белсенді саяси диалогты жол­ға қойып, сауда-экономикалық және мәдени-гу­­манитарлық ықпалдастықтың үздіксіз да­муына берік шарттық-құқықтық негіз қаладық. Осы­­нау жан-жақты әрі дәйекті жұмысты екі ел аза­маттары да қолдап отыр, – деді Қазақстан Президенті.

Мемлекет басшысы қазақ-әзербайжан қаты­нас­тарының жоғары деңгейге жетуіне, ең алды­мен, Президент Ильхам Әлиев елеулі үлес қос­қа­нына назар аударды.

– Сіздің тұрақты қолдауыңызды жоғары баға­лай­мын. Бүгінгі Әзербайжанның айтулы же­тіс­тік­тері Сіздің қуатты көшбасшылығыңыз­бен ті­келей байланысты. Әзербайжан мен Ар­ме­ния арасындағы қақтығысты бейбіт жолмен реттеу ту­ралы декларацияның тарихи маңызы зор еке­нін арнайы атап өткім келеді. Сіз саяси ерік-жі­гер мен стратегиялық көрегенділік та­ны­тып, күр­д­елі түйткілдерді шешудің және ке­ле­шек ұр­пақ тағдыры үшін жауапкершілік арқа­лау­дың парасатты жолын нұсқадыңыз. Екі ел ара­сында қол жеткізілген уағдаластық жаңа ке­зеңнің бас­тауы ретінде бүкіл аймақтағы және өңір­ден тыс­қары ынтымақтастық көкжиегін кеңейт­­ке­ніне еш күмән жоқ. Біз бауырлас Әзербайжанның жетістігіне шын жүректен қуа­на­мыз, мықты әрі прог­рессивті мемлекет құру жолындағы асқақ мұ­раттарының орындалуына тілектеспіз. Қазақ­стан-Әзербайжан қатынас­та­ры­ның әлеуеті орасан зор. Оны толық іске асы­руға еш кедергі жоқ. Оған берік саяси сенім де, ортақ құн­ды­лық­тарымыз да, ең бастысы, ха­лықтарымызды жа­қындастыруға деген шы­найы ұмтылыс та  бар, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Сондай-ақ Жоғары мемлекетаралық кеңес­тің екін­ші отырысында Әзербайжан Президенті Иль­­хам Әлиев сөз сөйледі.

Келіссөз қорытындысы бойынша президент­тер Қазақстан Республикасы мен Әзербайжан Рес­публикасының арасындағы Стратегиялық серік­тестік және одақтастық қатынастар туралы шарттың қол қойылғанына 20 жыл толуына орай Бір­лескен мәлімдеме қабылдады.

Ынтымақтастық көкжиегі кеңейіп келеді

Қасым-Жомарт Тоқаев пен Ильхам Әлиев екіжақты келіссөз және Қазақстан – Әзербайжан Жоғары мемлекетаралық кеңесі отырысының қорытындылары бойынша бұқаралық ақпарат құралдары өкілдеріне арналған брифинг өткізді.

Мемлекет басшысы, ең алдымен, шақыруын қа­был алып, Астанаға мемлекеттік сапармен кел­гені үшін Әзербайжан Президенті Ильхам Әлиевке шынайы ризашылығын білдірді.

Қасым-Жомарт Тоқаев Ильхам Әлиевтің мем­лекеттік сапарын елдеріміз арасындағы стра­тегиялық серіктестікті және одақтастық қатынастарды нығайту жолындағы аса маңызды қадам деп санайды.

– Ильхам Гейдар оглу Әлиев – тарихи масш­таб­тағы көрнекті мемлекет қайраткері. Ол Әзер­байжанның тәуелсіздігі мен аумақтық тұтас­ты­ғын қорғауда және нығайтуда шешуші рөл ат­қарды. Президент Ильхам Әлиевтің ерен ең­бе­гі­нің арқасында Әзербайжанның халықаралық аренадағы абыройы мен ықпалы еселеп өсті. Оның қуатты көшбасшылығымен Әзербайжан көптеген салада, ең алдымен, әлеуметтік-эко­но­микалық дамуда керемет табыстарға жетті. Ауқымды реформалардың нәтижесі еліңіздің қарқынды өзгерісінен, экономиканың орнықты өсімінен, азаматтардың әл-ауқатының артуынан көрінеді. Әзербайжанның макроэкономикалық көрсеткіштері орнықтылығымен ерекшеленеді және ел өркендеуінің айқын дәлелі, – деді Қа­зақ­стан Президенті.

Мемлекет басшысы бұл сапардың екі ел ара­сындағы Стратегиялық серіктестік және одақ­тастық қатынастар туралы шарттың 20 жыл­ды­ғымен қатар келуінің символдық мәні бар екенін атап өтті. Осы уақыт ішінде мемлекеттеріміз екі­жақты ынтымақтастықты өрістетуде зор та­быс­қа жетті.

Мемлекеттер басшылары келіссөздер бары­сында сауда-экономикалық байланыстарды кеңейтуге баса мән берді. Екіжақты тауар айна­лымын жақын арада еселеп, оны бір миллиард дол­ларға дейін жеткізу үшін қажетті шаралар қа­былдауға уағдаласты.

– Ауыл шаруашылығы, энергетика, өңдеу өнер­кәсібі, құрылыс, цифрландыру салаларында мүм­кіндігіміз мол. Қос тарап бірлескен кәсіп­орын­дар құруға ниет танытты. Бұл мәселеде ай­­тар­­лықтай алға жылжу бар. Мәселен, транс­фор­матор өндірісін іске қосу жоспарланған, тұр­ғын үй мен инфрақұрылым нысандарының құры­лысы жүргізілуде, кеме жасау саласында ор­тақ жоба пысықталып жатыр. Үкіметтерге осы бағыттарды бақылауда ұстап, қысқа мерзім ішінде Өнеркәсіп саласындағы ынтымақ­тастық­ты дамытудың жоспарын (немесе жол картасын) қа­былдау тапсырылды. Өзара тиімді жобаларды қаржыландыру мақсатында Қазақстан-Әзер­байжан тікелей инвестиция қорының қызметін жандандыруға келістік. Екі елдің іскерлік топ­тары арасындағы қарым-қатынасты одан әрі кеңейту қажеттігіне назар аудардық. Осы ретте сапар аясында өтіп жатқан Қазақстан-Әзер­бай­жан бизнес форумының маңызы зор, – деді Пре­зидент.

Мемлекет басшысы келіссөздер кезінде ірі инфрақұрылымдық, соның ішінде Транскаспий халықаралық көлік бағдары секілді стратегиялық тұрғыдан маңызды жобаларды жүзеге асыру барысы қарастырылғанын жеткізді.

– Былтыр бұл бағытта жүк тасымалдау көле­мі 62 пайызға өсіп, 4,5 миллион тоннаны құра­ды. Биылғы көрсеткіштер де көңілге сенім ұяла­тады, өсім 2 пайызды құрады. Шетелдік се­рік­тестермен бірге шектеулерді жойып, дәліз бойында бірыңғай ұзақмерзімді тариф орнатуға жұ­мыс істеп жатырмыз. Бұл барлық бағдар бойын­ша кедергісіз тасымалдауды қамтамасыз етіп, тиімділікті көтеретіні сөзсіз. Яғни, жүк та­сымалының көлемін жоспарға сәйкес 10 мил­лион тоннаға дейін жеткізуге мүмкіндік береді. Бұдан бөлек, порттардағы терминалдардың қуатын арттыруға назар аударылды. Қазақстан Ақ­тауда контейнерлік хаб құрылысын жүргізуде. Ше­телдік, соның ішінде қытайлық серіктес­тер­дің қатысуымен Алят портында салынып жатқан жүк терминалының келешегі зор. Келіссөз бары­сында жүк экспортына арналған жаңа Транс­каспий паром жүйесін құру мүмкіндігін тал­қыладық, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Келіссөздерде энергетика саласындағы ын­ты­мақтастықты нығайту маңызды тақырыптың бі­рі болды. Бұл бағытта екі елдің де әлеуеті мол.

– Қазақстан мұнайын Баку – Тбилиси – Жейхан бағдары бойынша тасымалдау жөніндегі бірлескен жұмысты ерекше атап өткім келеді. Былтыр Әзербайжан арқылы бұл стратегиялық шикізат транзиті бір жарым миллион тоннаға жуық­тады. Жақын арада мұны айтарлықтай ұл­ғайту қажет. Теңіз табанына төселетін электр ка­бель­дері жобасы ұлттық энергия жүйесін да­мытуға серпін береді. Бұл біздің «жасыл» энер­гия экспортындағы позициямызды күшейте тү­­­­седі. Әзербайжан аумағы арқылы қазақстандық уран өнімдерін шетел нарықтарына жеткізу ая­сында ауқымды жұмыс жүргізіліп жатыр. Осы орайда барлық негізгі бастамалар мен жобаларға қолдау көрсеткені үшін құрметті Әзербайжан Пре­зидентіне ризашылығымды білдіремін, – деді Президент.

Мемлекеттер басшылары жасанды интел­лек­тінің қарқынды дамып келе жатқанын ескере оты­рып, ІТ сектор екіжақты қатынастарға мол мүм­кіндік ашатынына тоқталған.

– Қазақстан мемлекеттік қызметті цифрлан­дыруда, ІТ технологияларды дамытуда тәжірибе жинақтады. Біз осы салада бірлескен жобаларды іске асыруға дайынбыз. Келіссөздер барысында Каспий теңізінің табаны арқылы талшықты-оптикалық байланыс желісін тарту жобасын жеделдетудің маңызын атап өттік. Үкіметтерге оны қысқа мерзім ішінде әзірлеу жөнінде тап­сыр­ма берілді, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Екіжақты күн тәртібінде мәдени-гумани­тар­лық саладағы ықпалдастық ерекше орын алады. Сондай-ақ тараптар өңірлік және жаһандық күн тәртібінің өзекті мәселелері жөнінде пікір ал­мас­қан.

– Біз халықаралық саясаттың барлық өзекті мә­селелері бойынша ұстанымдарымыз ұқсас еке­нін атап өттік. Көпжақты құрылымдар ая­сын­дағы жұмысты үйлестірудің маңызына мән беріл­ді. Өңірлік және жаһандық деңгейде бей­біт­шілік, қауіпсіздік пен тұрақтылықты нығай­туға ұмтылатынымызды жеткіздік. Баршаңызға белгілі, Президент Ильхам Гейдар оглу Әлиев Президент Трамптың белсенді араағайын­ды­ғымен Вашингтонда Әзербайжан мен Армения арасында бейбіт декларацияға қол қойып, тарихи миссиясын орындады. Қазақстан мұны ресми түрде құптады. Қол жеткізілген келісімдер Оңтүстік Кавказдағы сенімді нығайтып, жал­пыға ортақ өркендеу үшін жаңа мүмкін­дік­терге жол ашады деп ойлаймын. Жалпы, сапар қоры­тындысы бауырлас халықтардың игілігі үшін стратегиялық серіктестік пен одақтастық рухын­дағы қазақ-әзербайжан қарым-қатынастарын одан әрі дамытуға қос тарап та дайын екенін ай­қын көрсетеді, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Ильхам Әлиев екіжақты байланыстардың жоғары деңгейіне назар аударды.

Қазақстан мен Әзербайжан президенттері Alem.AI халықаралық жасанды интеллект ор­талығына барды. Орталықта Қасым-Жомарт Тоқаев пен Ильхам Әлиев цифрлық техно­ло­гияларды дамыту және жасанды интеллектіні қолдану жетістіктерімен танысты.