Ойнап жүріп от баспасын десек...

Ойнап жүріп от баспасын десек...
Бүгінде экстремизм мен терроризм әлемнің қай түкпірінде болсын адамзат баласына қауіп төндіретін аса үлкен әрі күрделі мәселеге айналды. Тіпті, дін атын жамылған экстремистік топтардың бейбітшілікті бұзып, адамдардың санасын улау әрекеті күннен күнге күшейіп келе жатқаны да жасырын емес.

Діни экстремизм мен терро­ризмнің қаупі қазіргі таңда тек мемлекетке ғана емес, әрбір отба­сы­на, ал ең қиыны бейкүнә бала­лардың болашағына қатер төн­діріп отырғанын айтпасқа бол­май­ды. Өйткені бесіктен белі жаңа шығып әлі оң мен солын ажырата алмайтын жастар мен жасөспірімдер жеңіл ойдың жетегінде жүріп, ойнақтап жүріп от басқанын аңдамай қалады. Сондықтан бұл құбылыстың та­би­ғатын дұрыс түсініп, оған қар­сы әрекет етудің маңызын қоғам болып жете ұғыну – басты мін­дет­тердің бірі.

Қауіптің себептері мен таралу арналары

Мемлекеттік саясат және жал­пы қоғам болып діни экстре­мизм мен терроризмге қарсы күр­ес кешенді түрде жүргізілгені­мен, замана дертінің таралуына ықпал ететін факторлар аса көп. Олар­дың ішінде – әлеуметтік тең­сіздік, жұмыссыздық, марги­нал­дану, кедейлік, діни білімнің таяздығы, діннің бұрмалануы және жастар­дың жалған діни насихатқа сен­гіштігі сияқты аса қауіпті алғы­шарт­тары бар екені рас.

Мамандардың айтуынша, қазіргі жастар интернет кеңісті­гінде ең осал топқа жатады. TikTok, Telegram, VK сынды плат­фор­маларда таралатын жалған уағыздар мен экстремистік маз­мұн­дағы бейнематериалдар олар­дың санасына тез әсер етеді. Ақмола облысы Дін істері басқар­масының жанындағы конфессия­аралық қатынастарды талдау және дамыту орталығының бас­шы­сы Нүркен Тілеубаев та бұл мәселеге ерекше тоқталып, жас­тар­ды діни және медиа сауатты­лыққа баулудың маңыздылығын атап бірнеше нақты мысалдар да келтіріп берді.

Шынайы мысалдар – шынайы қауіп

Көп жағдайда мұндай жағдай­лар бізге қатысы жоқ сияқты кө­рі­­неді. Алайда соңғы жылдары елімізде де экстремизм мен тер­ро­ризмге қатысты нақты факті­лер­дің тіркеліп жатқаны бұл мә­селенің бізге де жақын екенін дәлелдейді.

Мысалы, Түркістан облыс­ында 17 жастағы жасөспірім экс­тре­мистік идеяларды наси­хат­тап, тыйым салынған ұйым­дар­дың материалдарын тарат­қаны үшін 4 жылға сотталған. Бұл – интер­нет­тегі белсенділіктің қандай нәтижеге апарып соғуы мүмкін екенін көрсететін айқын мысал. Сонымен қатар Ақмола облыс­ын­да да осыған ұқсас жағ­дай бол­ды. Сандықтау ауданында мектеп мұғалімі ғаламтор арқылы радикалды сайттарға кіріп, тер­роризмді насихаттағаны үшін 6 жылға сотталды. Оның әлеу­мет­тік желілерде экстремистік бей­не­материалдар таратқаны анық­талған. Бұл – қоғамда тек жастар ғана емес, ересектер де қауіп-қатерге бейқам қарайты­нын көр­сетеді, – дейді Нүркен Найза­бекұлы.

Ата-аналар мен қоғам не істеуі керек?

Мамандардың айтуынша, экс­тремизм мен терроризмнің алдын алу – ең алдымен ата-аналар мен мектептердің, жалпы қоғамның бірлескен жұмысына тікелей байланысты. Баланың психологиялық және рухани жағ­дай­ын бақылауда ұстау, онымен ашық сөйлесу, сенімді қарым-қатынас орнату – аса маңызды.

– Балалармен жиі сөйлесіп, олардың неге қызығатынын, кім­мен араласатынын, қандай сайт­тарға кіретінін біліп отыру қажет. Интернеттегі әрекеттеріне ата-аналық бақылау орнату артық етпейді. Сонымен қатар бала­ларға жалған ақпарат пен шын­айы мәліметті ажыратуды, қауіп төндіретін ортадан сақ болуды үйреткен жөн, – дейді Нүркен Тілеубаев.

Бұл орайда сала мамандары баланы ерте жастан діни және ме­диа сауаттылыққа үйрету – ең ти­ім­ді қорғаныс екенін айтады. Өз пі­к­ірін білдіре алатын, өзгеге ере кетпейтін, ішкі сенімі мықты ба­ла – радикалды идеологияға қар­сы тұра алатын тұлғаға айналмақ.

Бала – ертеңгі ел болашағы. Сол себепті оның бойына бала кез­ден мейірімділік, төзімділік, толеранттылық, ұлт пен дінге құрмет секілді құндылықтарды сіңіру – аса маңызды. Бұл – тек мектептің ғана емес, отбасындағы тәрбиенің де үлесі зор екенін біл­діреді. Ата-ана баласының кім­мен дос екенін, неге қызығаты­нын, интернетте немен айна­лы­са­тынын біліп, бағыттап отыр­ғаны абзал. Ең бастысы, олармен тұрақты қарым-қатынас орна­тып, сенімді орта қалыптастыру қажет. Балалар үшін ата-ана – кез келген сәтте бағыт-бағдар көрсе­те­тін, қамқорлығымен мен тәр­биесін беретін ең сенімді адамдар. Сондықтан балаға жөн сілтейтін ата-анасының әрқашан әрқашан оның жанынан табылып, аңғал­дықпен адасып кетуіне жол бер­ме­гені жөн.

 

P.S. 

Экстремизм мен терро­ризм – бүгінде жаһандық сипат алған қауіп болғанымен, ол әр отбасының табалдыр­ығына дейін жетіп отыр. Бұл дертпен күресу – құқық қорғау органдарының ғана емес, барша қоғамның ортақ міндеті. Тек жұмыла әрекет еткенде ғана балаларымызды сақтап қала аламыз.

 

Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,

Ақмола облысы