Шаңға тұншыққан Шымкент

Шаңға тұншыққан Шымкент
Шымкенттің индустриялық айма­ғын­да ашық күйде жат­қан қорғасын зау­ыты­ның өндірістік қалдықтары бү­гін­де халықтың өмір сапасына елеулі зиянын тигізіп отыр. Тұр­ғындар он жыл­дан астам уақыт бойы экологиялық жағ­­дайдың ушығып кеткенін айтып, түрлі құзырлы органдар­ға жүгінгенімен, нақты нәтиже болмай отыр.

Бүгінде Бадам өзенінің бойында орналасқан индустриялық аймақта 1 мил­лион тоннадан астам өндірістік қал­дық жиналып қалған. Мұндай қалдықтар кезінде қорғасын зауытынан қалған. Кез­інде зауыт тоқтап, қалдық иесіз күй­де қалған болатын. Алайда кейінірек қала әкімдігі осы аумақтан индустриялық аймақ құрып, бірқатар кәсіпорынды осы аймаққа шоғырландырған. Сөйтіп, өң­деу­ші кәсіпорындар келіп, бұрынғы қал­дықты қайта өңдеуге кіріскен. Бірақ бұл шешім жаңа проблемаларға жол ашты.

Экологиялық қауіптің басты себебі – қалдықтардың ашық күйде жатуы. Жел тұрған кезде немесе күннің аптап ысты­ғын­да ауаға көтерілетін ұсақ бөлшектер зиянды химиялық қоспалармен бірге қаланың тұрғын аймақтарына таралады. Бұл жағдайға әсіресе Құрсай және Карл Маркс мөлтек аудандарының тұрғын­дары қатты шағымдануда. Мұндағы халық үйлерінің терезесін аша алмайды, кейбірі созылмалы өкпе ауруларына шалдыққан.

Аталған жағдайға қатысты эколог Әбдімәлік Әшіров алаңдаушылығын білдіріп отыр. Оның айтуынша, қорға­сын қалдығы адам ағзасына бір жиналса, оны шығару мүмкін емес. «Қорғасын адам ағзасында жиналып, түрлі ауруларға себеп болады. Бұл у аз мөлшерде жұтыл­ған күннің өзінде де өте қауіпті. Мұндай жағдай созылмалы аурулармен ғана емес, өмір сүру ұзақтығының қысқаруы­на алып келеді», – дейді эколог маман.

Тұрғындар мәселенің ушыққанын өңдеу зауыты іске қосылған сәттен бастап байқаған. Құрсай мөлтек ауданы тұрғыны Гүлзахира Бөбекбаева 30 жыл­дан астам демікпемен ауыратынын, қа­зіргі жағдай оның денсаулығына мүлде кері әсер етіп жатқанын айтты. «Бұрын бұл шаң болмаушы еді. Соңғы жылдары терезе ашып отыру мүмкін емес. Жел тұрса, ауламызға қарай көмір шаңындай қара қап-қара тозаң ұшады. Кір жаю мүмкін емес. Ал үйдің ішіндегі шаңды сүртсең, қазанның күйесіндей қара дақтар қалады», – дейді ол.

Тағы бір тұрғын Гүлнәзия Балқы­бекова мәселені бейнежазбаға түсіріп, түрлі органдарға жолдағанын, бірақ еш нәтиже болмағанын жеткізді. «Бұл тозаң желмен бірге ұшпайды, ол үнемі ауада бар. Оны жұтып жатқанымызды, бала­лар­д­ың не деммен тыныстап жатқанын ешкім ойламайды. Мынау – қара көмір­дің уыты», – дейді ол ашынған күйде.

Шымкент қаласының Экология деп­артаменті болса, тек ресми арыз түскен жағдайда ғана әрекет ететіндерін алға тартып отыр. Департамент басшысы Ер­махан Қозыбаев бұл мәселеге қатысты былай дейді: «Бізге заңды немесе жеке тұлғалардан ресми арыз түссе, барып тексеруге құқымыз бар. Ал былайша өз беті­мізбен барып тексеруге, заң бойын­ша рұқсат жоқ. Бірақ негізгі талап – бұл шаңдатпау керек», – деді ол.

Тұрғындардың айтуынша, бірнеше рет арыз-шағым түсірілгенімен, еш нәтиже болмаған. Тіпті, қала әкімдігі – экология департаментіне, ал олар өз кезегінде санэпидемиологиялық қыз­мет­ке сілтеп, мәселе жабулы қазан күй­ін­де қалуда.

Бүгінде тұрғындар бұл мәселенің жер­гілікті деңгейде шешілуінен үмітін үзіп отыр. Билік өкілдері бір-біріне сіл­теп, ал экологияны қорғауға міндетті ор­гандардың әрекетсіздігі тұрғындардың наразылығын күшейтуде. Халықтың жалғыз үміті – Үкімет араласса, нақты ше­шім қабылданып, шаң мен удың ас­тындағы халық тыныс алар күнге жетсе дейді.

Айта кетейік, Шымкенттегі қорғасын қалдығы – жай экологиялық мәселе емес, бұл қоғамдық денсаулыққа қауіп төн­діретін дағдарыс. Кеш болмай тұр­ған­да, нақты шаралар қолға алынбаса, мың­даған адамның өмірі мен денсаулы­ғына тікелей залал келуі мүмкін. Бұл – тек Құр­сай мен Карл Маркстің ғана емес, Шымкенттің, тіпті бүкіл елдің назар аудар­атын мәселесі. Үкімет пен тиісті органдар үнсіз қала берсе, бұл дағ­дарыс адам өміріне айналуы әбден мүмкін.

 

Назгүл НАЗАРБЕК,

Шымкент қаласы